علت و درمان خشکی واژن چیست؟

علت و درمان خشکی واژن چیست؟ برای خشکی واژن چه باید کرد؟ به منظور پاسخ دادن به سوالات مطرح شده ابتدا باید با واژه‌ی خشکی واژن آشنا شویم. خشکی واژن رایج‌ترین مشکل در بین زنان در سنین مختلف و حتی پس از یائسگی است که می‌تواند به علل مختلفی از جمله کاهش تولید مایع واژنی طبیعی، تغییرات هورمونی، بیماری‌های مزمن، داروها، استرس و سایر عوامل خارجی ایجاد شود. این مشکل می‌تواند باعث درد در حین رابطه جنسی، افزایش عفونت‌های قارچی و سایر عفونت‌های مرتبط با ناحیه دستگاه تناسلی و مجرای ادراری شود.

خشکی واژن بسته به علت ایجادی آن، درمان‌های مختلفی وجود دارند؛ مرطوب‌کننده‌ها، کرم‌ها و ژل‌های واژنی، تغییر در رژیم غذایی و در برخی موارد مصرف هورمون‌ها از جمله مواردی است که برای درمان آن تجویز می‌شود. در صورتی که دچار خشکی واژن هستید، لازم است به پزشک متخصص زنان یا کارشناس مامایی مراجعه کنید؛ تا متناسب با علت مشکل شما، درمان مناسب ارائه شود.

خشکی واژن چیست؟

خشکی واژن یا اصطلاحا آتروفی واژن (Vaginal atrophy) یکی از رایج‌ترین و در عین حال آزاردهنده‌ترین بیماری‌ها در بین بانوان است و همانطور که در بالا اشاره کردیم در اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آید. برخلاف تصور برخی از مردم این بیماری علاوه بر زنان یائسه، در زنان جوان نیز دیده می‌شود؛ اما رواج آن پس از یائسگی بیشتر است. واژن (مهبل) بخشی از اندام جنسی زنانه است که نقش مهمی را در تنظیم هورمونی ایفا می‌کند. لایه‌ای نازک از ترشحات، دیواره‌ی داخلی واژن را پوشانده است که وظیفه‌ی آن، ایجاد محیط قلیایی به منظور زنده نگه داشتن اسپرم برای تولید مثل جنسی است.

 مخاط و ترشحات واژن دیواره‌ی آن را نرم و روان می‌کند؛ بنابراین موجب کاهش آسیب در حین رابطه‌ی جنسی و جلوگیری از ایجاد زخم مهبل در اثر خشکی بیش از حد می‌شود. معمولا پس ازیائسه شدن، تولید هورمون استروژن بسیار کاهش می‎‎‎‎‎‌یابد و همین امر خشکی واژن را در این سنین بیشتر می‌کند. این خشکی می‌تواند به مشکلات در روابط جنسی، ایجاد درد، ناراحتی و دلسردی در روابط زناشویی منجر شود. خشکی واژن به مرور زمان و در صورت عدم درمان موجب ناراحتی در ناحیه تناسلی خانم‌ها، تاول و یا خارش در واژن می‌شود.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب رو بخونی: واژینیسموس یا دخول دردناک چیست و چگونه درمان می‌شود؟

 

استروژن؛ مهم ترین علت خشکی واژن

علت خشکی واژن چیست؟ استروژن یک هورمون جنسی زنانه است که توسط تخمدان‌ها ترشح می‌شود و لایه‌ی داخلی واژن را نرم، ضخیم و لغزنده می‌کند؛ بنابراین یکی از اصلی‌ترین علل‌ خشکی واژن، تغییرات هورمونی در بدن خانم‌ها و کاهش سطح استروژن است. با افزایش سن، به دلیل تغییر در میزان تولید هورمون‌ها دیواره‌ی واژن نازک می‌شود.

در این بین تغییرات هورمونی شایع‌ترین علت خشکی واژن محسوب می‌شود اما تنها علت آن نیست و ممکن است در هر سنی و به دلایل متعددی ایجاد شود. عوامل دیگری همچون استفاده از دخانیات، استرس، دوش واژنال، بارداری، شیردهی، استفاده از برخی لوسیون‌ها و مصرف برخی داروهای ضد حساسیت نیز ممکن است به آتروفی واژن مخصوصا هنگام نزدیکی منجر شوند. برای درمان و حل این مشکل خوشبختانه روش‌های متعددی وجود دارد گه در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

سایر دلایل خشکی واژن

همان‌طور که گفته شد کاهش میزان استروژن (تغییرات هورمونی) دلیل اصلی خشکی واژن محسوب می‌شود؛ اما چرا سطح استروژن در بدن کاهش می‌یابد؟ دلایل زیر که به آن اشاره می‌کنیم، از اصلی‌ترین علل کاهش سطح استروژن در بدن هستند:

• زایمان
• استرس
• یائسگی
• شیردهی
• رادیوتراپی
• پرتو درمانی
• شیمی درمانی
• مشکلات روحی
• برداشتن رحم و تخمدان‌ها
• استفاده از داروهای ضد افسزردگی و ضد آلرژی
• افزایش میزان هورمون هیپرپرولاکتینمی (هورمون شیر در بدن)
• کاهش رطوبت بدن در اثر استفاده از داروهای تاموکسیفن، مدروکسی پروژسترون و داروهای مشابه

علاوه بر کاهش استروژن در اثر عوامل ذکر شده، دلیل‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند سبب خشکی واژن شوند؛ بعضی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• انجام ورزش‌های سنگین و شدید از دیگر علل ابتلا به خشکی واژن در برخی از زنان است.
• سندرم شوگران نیز که یک بیماری خود ایمنی به شمار می‌آید، می‌تواند دلیلی برای خشک شدن محیط واژن باشد.
• شست‌وشوی بیش از حد واژن و گرفتن دوش واژینال با برهم زدن تعادل ph مهبل، سبب خشکی بیش از حد واژن می‌شود.
• مصرف دخانیات مانند سیگار در برخی زنان، یائسگی زودرس را به دنبال دارد و همین امر یکی از دلایل اصلی خشکی واژن است.
• در تعدادی از خانم‌ها استفاده بیش از حد از کاندوم مردانه توسط شریک جنسی آن‌ها و تماس مواد تاخیری آن با واژن، آتروفی واژن را در پی خواهد داشت.

 

در صورت تمایل می‌تونی اطلاعات بیش‌تری در Cleveland Clinic بخونی.

علائم خشکی واژن

زنانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، علائم خاصی دارند که توجه به آن‌ها در تشخیص و شناسایی بیماری کمک بسیاری می‌کند. تعدادی از نشانه‌های این بیماری عبارتند از:

• تکرر ادرار
• تنگی واژن
• التهاب واژن
• اختلال در حافظه
• خارش شدید مهبل
• تغییرات خلق و خو
• کاهش میل جنسی
• افزایش عفونت رحم
• درد هنگام رابطه جنسی
• درد و سوزش هنگام دفع ادرار
• کاهش اعتماد به نفس جنسی
• نازک شدن لبه‌های بیرونی واژن
• ایجاد آکنه و جوش‌های پوستی
• لذت نبردن در هنگام رابطه جنسی
• بی‌خوابی و خستگی در زنان یائسه
• گر گرفتگی و تعریق شبانه در زنان یائسه
• احساس درد شدید در حین انجام رابطه جنسی
• خونریزی و ایجاد زخم در واژن پس از اتمام رابطه جنسی

همه زنان مبتلا به خشکی یا آتروفی واژن لزوما همه‌ی علائم ذکر شده را ندارند؛ در مواردی ممکن است فرد دچار خشکی واژن علائم خاصی نشان ندهد. با این حال، در حالت کلی بیشتر افراد مبتلا به خشکی واژن از بیش‌تر علائم بالا رنج می‌برند. در اثر کاهش ترشحات طبیعی و تغییرات در اندام تناسلی، واژن ممکن است تنگ‌تر شود و با بروز خشکی واژن، شاهد افزایش عفونت‌های واژن و مجاری ادراری باشیم.

 

6 راه تشخیص خشکی واژن

اولین گام به منظور درمان خشکی واژن پس از مشاهده علائم، مراجعه به پزشک یا ماما برای تشخیص دقیق بیماری است. روش‌های مختلفی برای تشخیص آتروفی واژن وجود دارد؛ اما بهترین، قدیمی‌ترین و موثرترین روش تشخیص، معاینه واژینال است.

در این روش پزشک زنان یا ماما به معاینه و بررسی واژن بیمار می‌پردازد و در صورت مشاهده رنگ‌پریدگی یا زخم در مهبل، خشکی واژن را تشخیص می‌دهد. علاوه بر معاینه واژینال، روش‌های دیگری برای تشخیص آتروفی واژن وجود دارند که از این قرار هستند:

• از دیگر روش‌های پی بردن به آتروفی واژن انجام تست پاپ اسمیر است.
• در بعضی از موارد با آزمایش ادرار می‌توان به خشک بودن محیط واژن پی برد.
• انجام تست‌های عفونی به منظور بررسی وجود عفونت های باکتریایی، ویروسی یا قارچی در منطقه‌ی واژن نیز در روند تشخیص موثر است.
• اندازه گیری میزان هورمون استروژن در بدن با انجام آزمایش خون. (در صورت کاهش قابل توجه ان در بدن، می‌توان خشکی مبهل را متوجه شد.)
• در بعضی از موارد انجام سونوگرافی ضخامت به منظوراندازه گیری دیواره واژن استفاده می‌شود و در صورت کاهش ضخامت آن نسبت به اندازه معمولی، خشکی واژن را می‌توان تشخیص داد.

 

درمان خشکی واژن

پزشکان روش‌های مختلفی را برای درمان خشکی مهبل تجویز می‌کنند که عملکرد همه آن‌ها تقریبا مشابه یکدیگر است؛ در ادامه به چند مورد از مهم‌ترین‌ها اشاره خواهد.به خاطر داشته باشید درمان‌های آتروفی واژن حتما باید زیر نظر یک پزشک متخصص یا ماما تجویز شوند؛ زیرا استفاده بیش از حد از برخی از آن داروها می‌تواند منجر به افزایش تولید استروژن اضافی در بدن شود. بنابراین باید نهایت احتیاط را در روند درمان به خرج داد؛ زیرا مقدار زیاد استروژن در بدن، بیماری‌های مختلفی را از جمله سرطان سینه را به دنبال دارد.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب رو بخونی: علائم و درمان سرطان سینه

 

ژل‌های مرطوب‌کننده محیط واژن

درمان فوری خشکی واژن با استفاده از ژل‌های مرطوب‌کننده واژن میسر است. ژل‌های لوبریکانت علت خشکی واژن هنگام دخول و درد شدید همراه با آن را از بین برده و به‌صورت موقتی واژن را مرطوب نگه می‌دارند. گاهی ماندگاری و تاثیر این ژل تا چندین هفته می باشد.

با استفاده‌ی دراز مدت از این روان‌کننده‌ها می‌تواند موجبات خارش واژن را فراهم کند؛ در خانم‌هایی که به این ژل‌ حساسیت دارند، عوارضی مانند سوزش یا خارش بعد از استفاده بیشتر دیده شده می‌شود. معمولا این ژل‌ها به عنوان روش درمانی آتروفی وان به کار نرفته و برای کاهش درد و خشکی واژن قبل از رابطه جنسی قابل استفاده است. در این شرایط بهتر است برای کم شدن درد و سوزش واژن بانوان، مقدار مناسبی از لوبریکانت روی آلت شریک جنسی مالیده شود تا جلوی بروز عوارضی مانند خونریزی بعد از نزدیکی را بگیرید.

لوبریکانت‌ها بر اساس ساختار آن‌ها به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند:

• لوبریکانت‌های روغنی مانند روغن بچه یا وازلین
• لوبریکانت طبیعی مانند روغن‌های گیاهی از جمله روغن نارگیل یا روغن زیتون
• لوبریکانت پایه آب یا سیلیکونی که مخصوص استفاده واژینال هستند.

استروژن‌ موضعی

همان‌طور که می‌دانیم دلیل اصلی خشکی واژن کاهش میزان استروژن بدن است؛ به همین دلیل گاهی اوقات استروژن موضعی توسط پزشکان برای بیماران تجویز می‌‍شود. خوشبختانه در این روش درمانی در مقایسه با درمان‌های خوراکی، عوارض کمتر و نتیجه مطلوبی حاصل شده است. مهم‌ترین موارد استروژن واژینال عبارتند از:

• کرم‌ها و پماد درمان خشکی واژن از مهم‌ترین درمان‌های موضعی افزایش استروژن در بدن به شمار می‌روند. این کرم‌ها در چند نمونه مختلف در دسترس قرار دارند که عملکرد و نحوه مصرف همه آن‌ها یکسان است؛ به عنوان مثال، نحوه مصرف کرم واژینال equin مانند سایر پمادهای واژینال به کمک اپلیکاتور است. برخی از افراد با کارکرد و استفاده از اپلیکاتور مشکل دارند، به همین دلیل می‌توانند از انگشتان خود پماد استفاده کنند.
• حلقه استروژن واژینال نیز یکی دیگر از درمان‌های موضعی خشکی واژن است که با آزاد کردن مقدار مناسبی استروژن، به مرطوب کردن محیط واژن کمک می‌کند. این حلقه‌های ویژه در داخل واژن قرار داده می‌شوند و در هنگام رابطه جنسی یا پریود نیازی به تعویض آن‌ها نیست. بهترین زمان برای تعویض این حلقه‌ها، سه ماه پس از کارگذاشتن آن‌ها در واژن است.
• شیاف واژینال استروژن نیز یکی دیگر از درمانی است که به درمان خشکی واژن قبل از پریود یا قبل از رابطه جنسی کمک می‌کند. این کپسول‌ها نیز مانند پماد استروژن به وسیله اپلیکاتور مصرف می‌شوند؛ اما در صورتی که با نحوه کار اپلیکاتور مشکل دارید، می‌توانید این کپسول‌ها را با دست در داخل واژن قرار دهید.

استروژن خوراکی

در بسیاری از موارد پس از تشخیص خشکی واژن، قرص‌ها و کپسول‌های خوراکی برای بیمار تجویز می‌شوند. این کپسول‌ها میزان استروژن بدن را افزایش داده و در نتیجه موجب مرطوب شدن واژن می‌شوند. استفاده بیش همانطور که قبلا اشاره شده مصرف استروژن‌های خوراکی باید زیر نظر پزشک باشد؛ زیرا مصرف بیش از حد از آن‌ها می‌تواند موجب بروز بیماری‌هایی مانند سرطان سینه یا لخته شدن خون شود. استفاده از استروژن خوراکی به بانوانی تجویز می‌شود که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند از استروژن موضعی استفاده کنند.

کربوکسی تراپی

یکی از روش‌های درمانی مطرح شده برای خشکی واژن کربوکسی تراپی است؛ در واقع این روش امروزه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش مقدار مشخصی گاز دی اکسید کربن به داخل واژن تزریق می‌شود و از این طریق پزشک سعی می‌کند خشکی واژن را درمان کند.

لیزر

امروز به منظور درمان فوری خشکی واژن، لیزر توسط بسیاری از پزشکان به بیماران درگیر توصیه می‌شود. در واقع از لیزر درمانی برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده می‌شود که یکی از کاربردهای بسیار موثر آن‌، درمان خشکی واژن است. لیزر روی سلول‌های آسیب‌دیده واژن تاثیر مثبت دارد و آن را با ترمیم این سلول‌ها درمان می‌کند.

رادیو فرکوئنسی یا تکنولوژی RF

در تکنولوژی RF با استفاده از امواج رادیویی بافت دیواره واژن لایه برداری شده و این امر موجب تولید هورمون استروژن در آن خواهد شد.

درمان سنتی خشکی واژن

بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند خشکی مهبل خود را با استفاده از روش‌های خانگی و طب سنتی درمان کنند؛ در این قسمت می‌خواهیم به برخی از رایج‌ترین درمان‌های خانگی و طب سنتی برای این بیماری اشاره کنیم:

اجتناب از شوینده‌های شیمیایی

شوینده‌های قوی و معطر می‌توانند در خشکی واژن تاثیر زیادی داشته باشند؛ به همین علت توصیه می‌شود برای شست‌وشوی واژن خود به هیچ عنوان از شوینده‌های شیمیایی قوی با ph اسیدی استفاده نکنید.

ورزش‌های کف لگن

کاهش استروژن در بدن موجب ضعف ماهیچه‌های واژن شده و در ادامه، ضعیف شدن این ماهیچه‌ها می‌تواند در تشدید آتروفی واژن موثر باشد. در اینجا به منظور افزایش تقویت ماهیچه‌های واژن، انجام تمرینات کف لگن توصیه می‌شود که در نهایت می‌تواند در درمان خشکی واژن موثر عمل کند.

رابطه جنسی مرتب و مکرر

از دیگر درمان‌های خانگی آتروفی واژن می‌توان به برقرار کردن رابطه جنسی مکرر اشاره کرد. واژن بانوان با تحریک شدن مرطوب می‌شود و همین امر در درمان خشکی مهبل تاثیر بسیار زیادی دارد؛ اگر احساس خشکی واژن در حین رابطه را می‌توانید از روان کننده‌ها استفاده کنید.

مصرف فیتواستروژن

بهتر است برای پیشگیری و حتی درمان بیماری خشکی مهبل، از مصرف مواد غذایی حاوی فیتواستروژن غافل نشوید. این ماده در دانه‌های روغنی و مغزهای خوراکی مانند سویا وجود دارد و در درمان آتروفی واژن بسیار موثر است.

پیشگیری از خشکی واژن

• استفاده از لباس زیر نخی: لباس‌های زیر چسبناک و تهیه شده از الیاف مصنوعی می‌توانند منجر به تحریک بیشتر واژن و محدود شدن جریان هوا شوند. در مقابل لباس‌های زیر نخی، هوای کافی را به واژن می‌دهند.

• مصرف غذاهای حاوی فیتواستروژن: توفو، آجیل، دانه‌ها: اینها ترکیباتی هستند که از نظر عملکرد مشابه استروژن عمل می‌کنند؛ تحقیقات نشان داده است که فیتواستروژن‌ها به بهبود خشکی واژن و گرگرفتگی کمک می‌کنند.
• تغییر سبک و عادات زندگی: برای جلوگیری از تشدید این بیماری بهتر است از مصرف مواد غذایی سودازا مانند گوشت گاو، کلم بروکلی، چای و مواد غذایی مشابه خودداری شود. همانطور که قبلا اشاره شد مصرف آب به میزان کافی، اجتناب از دخانیات، کاهش استرس، ایجاد رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌توانند به بهبود وضعیت آتروفی واژن کمک کنندهمچنین بسیاری از متخصصان طب سنتی روش‌های طبیعی مانند استفاده از عسل، آلوئه‌ وراء، گزنه، روغن زیتون و را برای درمان خشکی واژن توصیه می‌کنند. خوشبختانه استفاده از روش‌های سنتی عوارض احتمالی مصرف داروهای شیمیایی را به دنبال ندارد.

عوارض و خطرات خشکی واژن

واژن یکی از مهم‌ترین قسمت‌های دستگاه تولید مثل در زنان بوده و نقش آن در تولید مثل و بقای فرد حیاتی است. خشکی واژن می‌تواند برای خانم‌ها مشکلات و پیامدهای مختلف و خطرناکی را به ارمغان بیاورد که در ادامه به بررسی برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

1. افسردگی و اضطراب: مشکلات جنسی ناشی از آتروفی واژن می‌تواند موجبات افسردگی و اضطراب در خانم‌ها را فراهم کند و تأثیر منفی بر کیفیت زندگی بگذارد.
2. آسیب به بافت‌های واژن: در صورت تداوم آتروفی واژن، ممکن است بافت‌های داخلی واژن آسیب ببینند و نازک‌تر شوند؛ این موضوع موجب ترشحات خونی و خونریزی ناشی از خراش‌ها می‌شود.
3. افزایش خطر عفونت‌های مجاری ادراری: آتروفی واژن می‌تواند موجب ایجاد ترشحات کمتر و تغییر در pH محیط واژن شود؛ این امر می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری را افزایش دهد.
4. درد و ناراحتی: آتروفی واژن می‌تواند در حین رابطه جنسی باعث درد، سوزش و ناراحتی می‌شود؛ این ناراحتی ‌ها به مرور زمان می‌تواند تجربه رابطه جنسی را برای خانم‌ها تلخ و ناراحت کننده کرده و موجب ناهنجاری‌های آتروفی واژن شود. ناهنجاری آتروفی واژن علاوه بر درد و سوزش، موجب نازک‌تر شدن واژن و افت انعطاف‌پذیری آن می‌شود

کلام آخر

در صورتی که به خشکی واژن مبتلا هستید، با تجویز پزشک می‌توانید از یکی از روش‌های درمانی که در متن مقاله اشاره شد، استفاده کنید. برخی از درمان‌های خشکی واژن روش‌های ساده‌ی خانگی و برخی دیگر روش‌های دارویی هستند؛ اینکه کدام یک از این روش‌های درمانی برای شما تجویز می‌شود، به علت بروز آتروفی واژن بستگی دارد. با این توصیفات درمان خشکی واژن بسیار مهم است؛ اگر از این بیماری رنج می‌برید، به ماما یا پزشک متخصص زنان مراجعه کنید تا راه‌های درمانی مناسب برای شما را تشخیص داده شود.

سئوالات متداول

1. چه عواملی می‌توانند به خشکی واژن منجر شوند؟

خشکی واژن ممکن است ناشی از عوامل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی (مانند دوران بارداری و یائسگی)، داروهای مصرفی (مثل ضدآلرژیک‌ها و ضدافسردگی)، عوامل روانی، تغییرات در سطح استرس، عفونت‌های واژنی و یا کم‌آبی بدن است.

2. چه علائمی ممکن است در اثر خشکی واژن ظاهر شوند؟

علائم خشکی واژن شامل تنگی و تنش در ناحیه واژن، خارش، سوزش می‌شود.

3. چگونه می‌توان از خشکی واژن پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از خشکی واژن می‌توانید روش‌هایی مانند مصرف کافی آب، استفاده از مواد مرطوب کننده و لوسیون‌های مخصوص واژن، استفاده از مواد محافظتی جنسی برای سلامتی واژن را انجام دهید.

4. آیا درمان‌های خاصی برای خشکی واژن وجود دارد؟

بله، برای درمان خشکی واژن از مواد مرطوب کننده و لوسیون‌های واژنی، کرم‌های هورمونی (در صورت تأیید پزشک)، و در موارد معتبر، داروهای دیگر مانند داروهای ترکیبی واژنی استفاده می‌شود.