سرویکس رحم چیست؟عملکرد+اختلالات+راه های درمان
سرویکس رحم چیست؟
سرویکس یا دهانه رحم، بافتی استوانه‌ای است که خروجی واژن را به ورودی رحم متصل می‌کند. این بافت اصلی از بافت رشته‌ای و عضلانی تشکیل شده و دارای دو قسمت اکتوسرویکس و اندوسرویکس است. بخشی از دهانه رحم که در معاینه زنان از داخل واژن دیده می‌شود، به اکتوسرویکس معروف است.
اندوسرویکس یا کانال داخلی رحم دقیقاً پس از اکتوسرویکس قرار دارد. مرز بین این دو قسمت به عنوان ناحیه تبدیل شناخته می‌شود که در تست پاپ اسمیر نمونه‌برداری می‌شود.
عملکرد و ویژگی‌های سرویکس
سرویکس مخاط تولید می‌کند و در طول چرخه قاعدگی مانند دیواره رحم قوام خود را تغییر می‌دهد. این بافت ممکن است به سرطان، پولیپ سرویکال، سرویسیت یا کیست نابوتین دچار شود. هنگام زایمان طبیعی، دهانه رحم به‌طور گسترده‌ای منبسط می‌شود تا به کودک اجازه عبور دهد. در طول قاعدگی نیز دهانه رحم مقدار کمی باز می‌شود تا خون قاعدگی را عبور دهد. طول طبیعی سرویکس در یک خانم غیر باردار ۴۰ میلی‌متر است و با نزدیک شدن به زمان زایمان، این میزان کاهش می‌یابد.
هر نوع تغییر غیرطبیعی در بافت یا طول سرویکس در دوره بارداری، که به عنوان نارسایی سرویکس شناخته می‌شود، ممکن است نیازمند انجام سرکلاژ یا بستن دهانه رحم با بخیه توسط متخصص زنان شود، زیرا این وضعیت ممکن است با خطر زایمان زودرس همراه باشد. با این حال در برخی موارد، افزایش هورمون پروژسترون با تزریق می‌تواند به تقویت دهانه رحم کمک کند، بنابراین انجام سرکلاژ همواره ضروری نیست. اهمیت استراحت و مراقبت در طول دوره بارداری نباید نادیده گرفته شود.
انواع اختلالات در سرویکس
از جمله مشکلات مرتبط با دهانه رحم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرطان سرویکس: عمدتاً ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که می‌توان با انجام به موقع آزمایش پاپ اسمیر از گسترش آن جلوگیری کرد.
- ناتوانی یا نارسایی سرویکس: باز شدن زودهنگام دهانه رحم یا اتساع آن در دوران بارداری که ممکن است به زایمان زودرس منجر شود. اقدامات پیشگیری مانند دیلاتاسیون سرویکس می‌تواند موجب آسیب دهانه رحم شود.
- سرویسیت: التهاب دهانه رحم که به عنوان عفونت ایجاد می‌شود، معمولاً ناشی از عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، سوزاک و تبخال است.
- دیسپلازی دهانه رحم: تغییرات نامعمول در سلول‌های دهانه رحم که ممکن است به سرطان سرویکس منجر شوند و اغلب با تست پاپ اسمیر شناسایی می‌شود.
- نئوپلازی داخل اپیتلیال دهانه رحم (CIN): نوع دیگری از دیسپلازی سرویکس که به وضوح در تست پاپ اسمیر مشاهده می‌شود.
- پولیپ‌های دهانه رحم: توده‌های کوچک در دهانه رحم که اغلب بی‌خطر هستند، اما ممکن است باعث خونریزی واژن شوند.
- بیماری التهابی لگن (PID): عفونتی که از دهانه رحم شروع شده و می‌تواند به رحم و لوله‌های فالوپ گسترش یابد که در نتیجه می‌تواند به آسیب رساندن اندام‌های تناسلی زن و دشوارتر کردن بارداری منجر شود.
- عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV): ویروس‌هایی که ممکن است باعث سرطان دهانه رحم شوند و در نوع‌های کم خطرتر ممکن است به زگیل تناسلی منجر شوند.
جهت اطلاعات بیشتر درباره ناتوانی سرویکس و تغییرات طول سرویکس در دوران بارداری، توصیه می‌شود با پزشک متخصص خود مشورت کرده و معاینات دوره‌ای را فراموش نکنید.
طول سرویکس چیست؟
طول سرویکس به اندازه انتهای تحتانی رحم اشاره دارد که معمولاً بین ۳۵ تا ۴۰ میلی‌متر است. در خانم‌های باردار، این طول باید بالای ۳۰ میلی‌متر باشد تا خطر سقط و زایمان زودرس کاهش یابد. زایمان زودرس به زایمانی گفته می‌شود که بین ۲۰ تا ۳۶ هفته بارداری رخ می‌دهد، که خطرات بیشتری برای سلامتی نوزاد دارد.
تغییرات طول سرویکس در دوران بارداری
قبل از بارداری، سرویکس بسته، بلند و محکم است. در دوران بارداری، این بافت به تدریج منعطف می‌شود و با آماده شدن بدن برای زایمان، طول آن کاهش می‌یابد تا برای زایمان باز شود. اگر دهانه رحم شما قبل از هفته ۳۷ شروع به باز شدن کند، احتمال زایمان زودرس افزایش می‌یابد و نیاز به مراقبت ویژه بیشتری دارد.
علائم و تشخیص زایمان زودرس
علائم زایمان زودرس شامل انقباضات منظم یا مکرر رحم، کمردرد مداوم، تغییر در نوع ترشحات واژن و میزان فشار لگن است. در صورت مشاهده این علائم، پزشک ممکن است سونوگرافی برای اندازه‌گیری طول سرویکس انجام دهد و همچنین ممکن است معاینه لگن انجام دهد تا مشخص شود دهانه رحم شما شروع به باز شدن کرده است یا خیر!
سونوگرافی و طول سرویکس
با توجه به اختلاف در طول سرویکس که در سونوگرافی شکمی و واژینال مشاهده می‌شود، در صورت لزوم اطلاعات دقیق‌تر، پزشک ممکن است پس از انجام سونوگرافی شکمی توصیه کند که سونوگرافی واژینال نیز انجام دهید. اگر دهانه رحم شما بین ۲۵ تا ۲۹ میلی‌متر باشد، پزشک ممکن است تکرار سونوگرافی را برای نظارت بر طول دهانه رحم توصیه کند. در صورتی که قبل از هفته ۲۴ بارداری دهانه رحم کمتر از ۲۵ میلی‌متر باشد و بیشتر از ۲۵ میلی‌متر باشد و نیز چندقلو نداشته باشید، پزشک ممکن است از بخیه‌گذاری برای تقویت دهانه رحم (سرکلاژ گردن رحم) استفاده کند.
تزریق پروژسترون
در صورتی که مادر سابقه زایمان زودرس داشته باشد، پزشک ممکن است تزریق پروژسترون را به منظور کاهش خطر زایمان زودرس در نظر بگیرد. موضوع شیاف پروژسترون نیز به طول سرویکس پرداخته است.
علائم نارسایی سرویکس
در صورتی که دهانه رحم شما ناتوان در نگهداشتن جنین باشد، ممکن است در اوایل بارداری علائم مشخصی وجود نداشته باشد. برخی از زنان ممکن است در این بازه زمانی (هفته‌های ۱۴ تا ۲۰ بارداری) علائمی مانند ناراحتی خفیف یا لکه‌بینی را تجربه کنند. به همین دلیل، انجام سونوگرافی منظم در طول تمامی ماه‌های بارداری بسیار اهمیت دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، به پزشک زنان و زایمان مراجعه فوری کنید:
– احساس فشار در ناحیه لگن
– کمردرد نابه‌هنگام
– گرفتگی خفیف شکم
– تغییر در ترشحات واژن
– خونریزی واژن خفیف
علل بروز نارسایی سرویکس
نارسایی سرویکس هنوز علت دقیقی ندارد، اما برخی عوامل خطرزا می‌توانند احتمال بروز این مشکل را در زنان باردار افزایش دهند:
ترومای دهانه رحم: برخی روش‌های جراحی که برای درمان ناهنجاری‌های سرویکس پس از نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر انجام می‌شوند، ممکن است باعث نارسایی دهانه رحم شوند. سایر روش‌های جراحی مانند کورتاژ نیز می‌توانند با نارسایی دهانه رحم همراه باشند. همچنین، پارگی دهانه رحم در حین زایمان قبلی نیز می‌تواند منجر به این مسئله شود.
نژاد: زنان سیاه‌پوست بیشتر در معرض ابتلا به نارسایی سرویکس هستند.
شرایط مادرزادی: ناهنجاری‌های رحمی و اختلالات ژنتیکی که بر نوع پروتئینی که بافت‌های همبند بدن را تشکیل می‌دهد (کلاژن) تأثیر می‌گذارند، ممکن است باعث نارسایی سرویکس شوند. قرار گرفتن بافت دهانه رحم در معرض دی اتیل استیل بسترول (DES)، یک شکل مصنوعی هورمون استروژن، قبل از تولد نوزاد نیز با نارسایی دهانه رحم مرتبط است.
فعالیت جنسی: برخی پزشکان معتقدند که رابطه جنسی مکرر ممکن است باعث کاهش طول سرویکس و ناتوانی آن در حمل جنین شود. هرچند جامعه علمی به طور گسترده این نظریه را قبول ندارد.
امکان پیشگیری از نارسایی سرویکس
پیشگیری کامل از تغییر طول رحم و ناتوانی سرویکس در بارداری ممکن نیست، اما می‌توان با انجام موارد زیر، بارداری سالم‌تری داشت:
مراقبت‌های منظم دوران بارداری: سونوگرافی و ویزیت‌های قبل از زایمان می‌توانند به پزشک در نظارت بر سلامت شما و نوزادتان کمک کنند. هر گونه علائم یا نشانه‌های مشکوک را به پزشک اطلاع دهید.
تغذیه سالم: در دوران بارداری به اسید فولیک، کلسیم، آهن و سایر مواد مغذی نیاز دارید. مصرف روزانه مولتی ویتامین (در حالت ایده‌آل از چند ماه قبل از بارداری) می‌تواند به تأمین مواد مغذی کمک کند.
افزایش وزن مناسب: افزایش وزن مناسب (حدود ۱۱ تا ۱۶ کیلوگرم برای زنانی که قبل از بارداری وزن مناسبی داشته‌اند) می‌تواند به سلامت نوزاد کمک کند.
اجتناب از مواد خطرناک: سیگار را ترک کنید و از مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر خودداری کنید. قبل از مصرف هر دارو یا مکمل، حتی آن‌هایی که بدون نسخه هستند، با پزشک خود مشورت کنید.
مشاوره با پزشک
اگر در بارداری قبلی دچار نارسایی سرویکس بوده‌اید، در بارداری‌های بعدی نیز تحت خطر زایمان زودرس یا سقط جنین قرار دارید. بنابراین، قبل از بارداری مجدد با پزشک خود مشورت کنید تا از خطرات و اقدامات پیشگیرانه مطلع شوید.
تشخیص نارسایی سرویکس در دوران بارداری
پزشک برای تشخیص نارسایی سرویکس، ابتدا در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سوالاتی می‌پرسد. در صورت داشتن سابقه سقط در سه ماهه دوم یا انجام هرگونه عمل جراحی روی دهانه رحم، حتماً پزشک را مطلع کنید. سونوگرافی طول سرویکس در هفته‌های مختلف بارداری (هفته ۱۲، ۱۸ و ۳۲) اهمیت زیادی دارد و پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر از سونوگرافی واژینال استفاده کند.
تشخیص نارسایی سرویکس
در صورتی که قبل از هفته ۲۴ از بارداری شما نشانه‌هایی نظیر اتساع و افتادگی دهانه رحم بدون انقباضات دردناک، خونریزی واژن و یا پارگی کیسه آمنیوتیک مشاهده می‌شود، پزشک ممکن است برای شما دستور انجام آزمایشات زیر را دهد:
۱. سونوگرافی ترانس واژینال: در این آزمون، پزشک از یک مبدل باریک در واژن شما استفاده می‌کند تا تصاویر دقیقی از دهانه رحم و غشاهای آن به دست آورد. این آزمون برای ارزیابی طول دهانه رحم و بررسی وضعیت غشاهای دهانه رحم انجام می‌شود.
۲. معاینه دستی لگن: پزشک دهانه رحم شما را بررسی می‌کند تا بررسی کند آیا کیسه آمنیوتیک به طور غیرطبیعی از دهانه رحم بیرون زده است. اگر غشای جنین در کانال سرویکس یا واژن شما باشد، این ممکن است نشان‌دهنده نارسایی دهانه رحم باشد. پزشک همچنین انقباضات را بررسی می‌کند و در صورت لزوم آنها را نظارت می‌کند.
۳. تست‌های آزمایشگاهی: اگر غشای جنین قابل مشاهده باشد و سونوگرافی علائم التهاب را نشان دهد اما علائم عفونت وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک را برای تشخیص یا رد عفونت کیسه و مایع آمنیوتیک تحویل آزمایشگاه دهد.
تا کنون هیچ آزمایشی وجود ندارد که بتواند به طور قطعی نارسایی سرویکس را قبل از بارداری پیش‌بینی کند. با این حال، آزمایش‌های خاصی مانند MRI یا سونوگرافی می‌توانند در تشخیص ناهنجاری‌های رحمی که ممکن است به نارسایی سرویکس منجر شوند، کمک کنند.
پس از تشخیص کاهش ناگهانی طول سرویکس در طی بارداری، نیاز است که به استراحت مناسبی توجه داشته باشید و راه‌های مختلفی برای افزایش طول سرویکس در بارداری را با پزشک مشاوره کنید.
روش‌های درمانی نارسایی سرویکس
اگرچه استراحت تأثیر قابل توجهی در افزایش طول سرویکس دارد، اما در برخی موارد این راه‌حل تنها کافی نیست و پزشک از روش‌های پیشرفته‌تری نیز برای درمان استفاده می‌کند:
- تجویز مکمل پروژسترون: اگر سابقه زایمان زودرس دارید، پزشک ممکن است در سه ماهه دوم و سوم بارداری، هورمون پروژسترون را به شکل دارویی هیدروکسی پروژسترون کاپروات (ماکنا) هفتگی به شما تزریق کند.
- انجام سونوگرافی‌های مکرر: اگر سابقه زایمان زودرس یا ریسک‌های پزشکی دیگری که ممکن است خطر نارسایی دهانه رحم را افزایش دهد، وجود دارد، پزشک ممکن است سونوگرافی هفتگی از هفته ۱۶ تا ۲۴ بارداری را برای کنترل دقیق طول دهانه رحم توصیه کند. در صورتی که دهانه رحم شما شروع به گشودگی یا کوتاه‌تر از معمول در بارداری شود، پزشک ممکن است انجام سرکلاژ دهانه رحم را توصیه کند.
- انجام سرکلاژ دهانه رحم: اگر کمتر از ۲۴ هفته بارداری هستید و سونوگرافی نشان می‌دهد دهانه رحم شما باز شده است، این روش جراحی می‌تواند به جلوگیری از زایمان زودرس کمک کند. در این روش، سرویکس با بخیه‌های محکم بسته می‌شود که در آخرین ماه بارداری یا هنگام زایمان برداشته می‌شوند.
- استفاده از وسیله پساری: پزشک ممکن است از وسیله‌ای نرم و انعطاف‌پذیر به نام “پساری” که برای نگهداشتن اندام‌های لگنی استفاده می‌شود، به منظور کاهش فشار بر دهانه رحم استفاده کند.
درمان نارسایی سرویکس با داروهای گیاهی
استفاده از داروهای گیاهی به تنهایی درمان قطعی نارسایی سرویکس نمی‌شود، اما می‌توانند به عنوان یک تکمیل درمانی مؤثر باشند. پیشنهاد می‌شود که از دمنوش‌هایی نظیر بابونه، اسطوخودوس و چای سبز در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
افزایش طول سرویکس با طب سنتی
متخصص طب سنتی معتقد است که مصرف غذاهایی با طبع گرم نظیر خرما و عسل و مقویات رحم مانند سیب، به و هویج می‌تواند در افزایش طول سرویکس مؤثر باشد. همچنین، مصرف لبنیات و غذاهای سنگین به میزان کمتر توصیه می‌شود و استفاده از ادویه‌های زیاد نیز از جمله گزینه‌هایی است که باید کمتر مصرف شود.
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده هر یک از علائم مذکور، به ویژه در سه ماهه اول بارداری، بهتر است بلافاصله به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. خوشبختانه، این مشکل در مراحل ابتدایی با استراحت مناسب درمان پذیر است و در صورت نیاز به مراحل پیشرفته‌تر، انجام سرکلاژ دهانه رحم ضروری خواهد بود.
.
دیدگاهتان را بنویسید