فشار خون در دوران بارداری+عوارض+درمان+انواع
فشار خون در دوران بارداری
دوران بارداری، یکی از مهم ترین مراحل زندگی هر زن به شمار می‌آید. این دوره نه تنها به دلیل نیازهای جنین به مراقبت ویژه، بلکه برای حفظ سلامت مادر و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به بدن او، اهمیت بسیاری دارد. هرچند این دوران مملو از شادی و لذت است، اما همراه با چالش‌ها و نگرانی‌هایی نیز می‌آید که عدم توجه به آنها می‌تواند عواقب جدی و حتی دائمی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. به همین دلیل، شناخت و مدیریت مشکلات و بیماری‌های رایج در این دوران، از جمله فشار خون بارداری، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله، به بررسی ویژگی‌ها، علل و راه‌های پیشگیری و درمان فشار خون در بارداری خواهیم پرداخت.
فشار خون چیست؟
فشار خون به میزان فشاری اطلاق می‌شود که خون در حین پمپاژ از قلب به داخل رگ‌ها وارد می کند. برای عملکرد صحیح ارگان‌های بدن، ضروری است که خون با فشار و سرعت مناسب در رگ‌ها جریان یابد. هرگونه افزایش یا کاهش غیرعادی این فشار می‌تواند مشکلاتی را برای سلامت بدن ایجاد کند. فشار خون به دو پارامتر اصلی اندازه‌گیری می‌شود:
– فشار سیستولیک (Systolic Pressure):این عدد نشان‌دهنده بیشترین فشار در عروق هنگام ضربان قلب است و معمولاً با عدد 120 میلیمتر جیوه نشان داده می‌شود. افزایش این عدد به بالاتر از 140 میلیمتر جیوه یا کاهش آن به زیر 90 میلیمتر جیوه، به معنی فشار خون بالا یا پایین است.
– فشار دیاستولیک Diastolic Pressure): ) این عدد نمایانگر کمترین فشار در عروق هنگام استراحت قلب است و معمولاً حدود 80 میلیمتر جیوه است. کاهش آن به زیر 60 میلیمتر جیوه یا افزایش آن به بالاتر از 90 میلیمتر جیوه، به معنای فشار خون پایین یا بالا است.
در دوران بارداری، فشار خون مادر اهمیت ویژه‌ای دارد. به ویژه که حجم خون در بدن مادر حدود 40 درصد افزایش پیدا می‌کند و این امر می‌تواند احتمال ابتلا به فشار خون بارداری را بالا ببرد.
فشار خون بارداری چیست؟
فشار خون بارداری، که به آن فشار خون بارداری (Pregnancy-induced Hypertension یا Gestational Hypertension ) نیز گفته می‌شود، می‌تواند یکی از مشکلات خطرناک دوران بارداری باشد که سلامت مادر و جنین را تهدید می کند. با این حال، با آگاهی و مراقبت صحیح، می توان آن را به راحتی کنترل کرده و از خطرات احتمالی جلوگیری کرد. تشخیص فشار خون بارداری به وسیله اندازه گیری منظم فشار خون صورت می گیرد و معمولاً علائم خاصی ندارد. اگر فشار خون در بیش از دو نوبت معاینه به بالاتر از 140 بر روی 90 میلیمتر جیوه برسد، باید به ابتلا به فشار خون بارداری توجه ویژه‌ای شود.
برای پاسخ به این سؤال که فشار خون در بارداری باید چه محدوده‌ای داشته باشد، می‌توان گفت که فشار خون نرمال در دوران بارداری باید بین 120 بر روی 80 تا 140 بر روی 90 میلیمتر جیوه باشد. رعایت پیشگیری‌ها و درمان‌های مناسب برای کنترل این وضعیت ضروری است. فشار خون بالا پیش از هفته بیستم بارداری می تواند به دلایل مختلفی از جمله وجود فشار خون بالا پیش از بارداری باشد و در این موارد، درمان و پیشگیری متفاوت خواهد بود. به طور کلی، کنترل فشار خون مادر به تغذیه نوزاد از بند ناف ارتباط مستقیمی دارد و به همین دلیل، تنظیم فشار خون در دوران بارداری از اهمیت زیادی برخوردار است. در ادامه به بررسی علل افزایش فشار خون در بارداری و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
عوامل مؤثر بر فشار خون بارداری
فشار خون بارداری می تواند به‌دلیل افزایش گردش خون و حجم خون در بدن مادر باردار رخ دهد. معمولاً این افزایش فشار خون چندان خطرناک نیست و به ندرت از میزان ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی متر جیوه تجاوز می‌کند. اما در شرایط خاص، فشار خون بارداری می تواند به وضعیت‌های خطرناک تبدیل شود. از جمله عوامل مهمی که می‌توانند خطر ابتلا به فشار خون بارداری را افزایش دهند، عبارتند از:
– اضافه وزن یا چاقی: وزن اضافی می تواند فشار بیشتری به سیستم گردش خون وارد کند.
– کم تحرکی و عدم فعالیت کافی: عدم فعالیت بدنی می‌تواند به افزایش فشار خون کمک کند.
– سیگار کشیدن: دخانیات می‌تواند بر فشار خون و عملکرد عروق تأثیر منفی بگذارد.
– نوشیدن الکل: مصرف الکل نیز می تواند به فشار خون بالا منجر شود.
– بارداری چند قلویی: بارداری با چندین جنین فشار بیشتری بر سیستم گردش خون وارد می‌کند.
– سن بالا (بیش از ۴۰ سال) یا سن کم (زیر ۱۶ سال): این موارد می‌توانند ریسک فشار خون بارداری را افزایش دهند.
– استفاده از فناوری‌های کمک باروری مانند IVF: این روش‌ها ممکن است بر فشار خون تأثیر بگذارند.
برخی مادران نیز به‌دلیل داشتن سوابق پزشکی خاص، مستعد ابتلا به اختلالات فشار خون در دوران بارداری هستند. این شرایط شامل موارد زیر می‌شود:
– سابقه خانوادگی فشار خون در دوران بارداری: اگر در خانواده فرد دیگری با این مشکل روبرو بوده است.
– نارسایی کبدی: مشکلات کبدی می‌تواند بر فشار خون تأثیر بگذارد.
– سندرم تخمدان پلی‌کیستیک PCOS) ) یا تنبلی تخمدان: این بیماری‌ها می‌توانند به فشار خون بالا منجر شوند.
– بیماری‌های کلیوی: اختلالات کلیوی نیز می تواند فشار خون را تحت تأثیر قرار دهد.
– بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و روماتیسم: این بیماری‌ها می‌توانند بر فشار خون تأثیر بگذارند.
– دیابت: دیابت می‌تواند به فشار خون بالا منجر شود.
– فشار خون بالا پیش از بارداری: اگر فرد پیش از بارداری فشار خون بالا داشته باشد، احتمال بروز فشار خون بارداری بیشتر است.
علاوه بر این، زنان باردار که اولین بارداری خود را تجربه می کنند و همچنین زنان سیاه پوست، نسبت به سایرین بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بارداری هستند.
علائم فشار خون بارداری
فشار خون بارداری ممکن است علائم خاصی نداشته باشد، به‌ویژه در ماه‌های اولیه بارداری که برخی علائم آن ممکن است با علائم رایج دیگر بارداری تداخل داشته باشد. برای تشخیص دقیق فشار خون بارداری، اندازه گیری منظم فشار خون در شرایط آرام و بدون استرس ضروری است. با این حال، برخی علائم می توانند نشانه‌هایی از فشار خون بارداری باشند و شامل موارد زیر هستند:
– افزایش ناگهانی وزن: مخصوصاً از هفته بیستم بارداری به بعد.
– کاهش میزان ادرار: کاهش حجم ادرار می‌تواند نشان دهنده مشکل باشد.
– تورم شدید دست‌ها یا پاها: تورم ناگهانی و غیرطبیعی باید مورد توجه قرار گیرد.
– سردردهای مداوم و شدید: سردردهای غیرعادی می‌توانند به فشار خون بالا اشاره کنند.
– تنگی نفس و احساس کسالت: احساس تنگی نفس و کسالت می تواند علامت فشار خون بالا باشد.
– درد شکم و معده: درد در ناحیه زیر دنده‌ها و متمایل به سمت راست.
– حالت تهوع و استفراغ غیرمعمول: تهوع در ساعات میانی روز که با حالت تهوع صبحگاهی متفاوت است.
– تغییرات بینایی: شامل تاری دید یا مشاهده نقاط نورانی.
– کاهش احساس حرکت جنین: احساس کاهش تحرک جنین می‌تواند نشانه‌ای از مشکل باشد.
لازم به ذکر است که برخی از این علائم مانند تورم ممکن است به‌طور طبیعی در دوران بارداری ایجاد شوند، اما افزایش ناگهانی و غیرطبیعی آنها باید جدی گرفته شود. حتی اگر علائم به‌صورت جزئی و نامحسوس بروز کنند، مشورت با پزشک برای اطمینان از وضعیت سلامتی بسیار مهم است.
انواع فشار خون بارداری و عوارض آن
فشار خون بارداری می‌تواند به دلایل مختلف و با شدت‌های متفاوتی بروز کند. این تفاوت‌ها در شدت و خطرات ناشی از بیماری تأثیرگذار است و هر نوع فشار خون بارداری نیازمند رویکرد درمانی خاصی است. در اینجا به معرفی انواع فشار خون بارداری و عوارض مرتبط با آن می پردازیم:
-
فشار خون مزمن Chronic Gestational Hypertension): )
این نوع فشار خون بارداری در زنانی که پیش از بارداری به فشار خون بالا مبتلا بوده‌اند، مشاهده می‌شود. در این موارد، توصیه به بارداری معمولاً با احتیاط انجام می‌شود و درمان‌های پیشگیرانه از قبل شروع می شود. مادرانی که با این نوع فشار خون مواجه هستند، نیاز به مراقبت‌های ویژه و پایش دقیق توسط پزشک دارند. اگر فشار خون بالا در هفته‌های اولیه بارداری (پیش از هفته بیستم) بروز کند، مانند فشار خون مزمن با آن رفتار خواهد شد و درمان مشابهی اعمال می شود.
-
فشار خون بارداری (Gestational Hypertension) :
این نوع فشار خون معمولاً از هفته بیستم بارداری به تدریج ظاهر می‌شود و در معاینات دوره ای فشار خون بالایی نشان می‌دهد. در صورت عدم وجود علائم خطرناک، پزشک ممکن است روش‌های درمانی سبک و تغییرات در سبک زندگی را پیشنهاد کند. علامت بارز این نوع فشار خون، احساس کاذب وضع حمل است که ممکن است مادر را دچار نگرانی کند.
-
فشار خون ناشی از پره اکلامپسی Preeclampsia) ) :
پره‌اکلامپسی، نوعی مسمومیت بارداری است که به طور معمول با علائم شدید و ناگهانی بروز می کند. پزشک پس از مشاهده علائم فشار خون بالا و انجام بررسی‌های اولیه، آزمایش‌های لازم را تجویز می کند. در صورتی که پروتئین در ادرار مادر مشاهده شود، احتمال ابتلا به مسمومیت بارداری وجود دارد. این نوع فشار خون معمولاً در فاصله بین هفته بیستم تا سی‌ام بارداری رخ می دهد.
عوارض فشار خون بارداری
عوارض فشار خون بارداری می توانند به شدت متغیر باشند. در حالت کلی، فشار خون مزمن و فشار خون بارداری معمولاً عوارض جدی ندارند، اما اگر به‌خوبی کنترل نشوند، می توانند منجر به مشکلاتی شوند نظیر:
– تشدید تورم، بی‌حالی و تنگی نفس: فشار خون بالا می‌تواند این علائم را تشدید کند.
– مسمومیت بارداری: در صورت عدم کنترل، فشار خون بارداری می‌تواند به مسمومیت بارداری تبدیل شود که عوارض جدی تری به همراه دارد.
پره اکلامپسی به ویژه خطرات زیر را به دنبال دارد:
– زایمان زودرس: ممکن است پزشکان مجبور به انجام زایمان زودرس یا سزارین قبل از هفته ۳۷ بارداری شوند.
– وقفه رشد جنین: رشد جنین به طور قابل توجهی کند می‌شود یا ممکن است قطع جفت که با خونریزی شدید همراه است، رخ دهد.
– سندرم هلپ: این سندرم که به نارسایی کبدی مرتبط است، منجر به افزایش آنزیم‌های کبدی و کاهش سطح پلاکت خون می‌شود و می‌تواند آسیب‌های جدی به مادر و جنین وارد کند.
به طور کلی، فشار خون بارداری باید به دقت نظارت و درمان شود تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود. در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های لازم ضروری است.
درمان فشار خون بارداری: راهکارها و پیشگیری
مدیریت موثر فشار خون بارداری مستلزم کنترل مداوم و پیشگیری از نوسانات آن است. با حفظ فشار خون در محدوده طبیعی یا نزدیک به آن، می‌توان از بروز مشکلات و عوارض جدی جلوگیری کرد و به سلامت دوران بارداری را به پایان رساند. این کنترل شامل مراجعات منظم به پزشک برای معاینات، آزمایش‌های مکرر ادرار برای بررسی پروتئین، سونوگرافی‌های دوره‌ای برای نظارت بر رشد جنین و پیگیری حرکت جنین است. به دلیل عوارض بالقوه داروها برای جنین، پزشکان غالباً از تجویز دارو تا حد امکان خودداری می کنند و در موارد حاد از داروهای خاص با احتیاط استفاده می‌شود. باید توجه داشت که داروهای مجاز برای کنترل فشار خون در بارداری محدود هستند.
پیشگیری و مراقبت‌های خانگی از فشار خون بارداری
- رژیم غذایی مناسب: اضافه‌وزن و چاقی از عوامل اصلی فشار خون بارداری هستند. بنابراین، مادرانی که قصد بارداری دارند باید قبل از اقدام به بارداری با مشورت پزشک، از رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی برای کاهش وزن اضافی استفاده کنند. در طول بارداری نیز، فعالیت‌های سبک روزانه بسیار مفید است. رژیم غذایی متعادل شامل غذاهای کم نمک، کم چرب و تازه مانند سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند به کنترل فشار خون کمک کند. مشاوره با متخصص تغذیه برای برنامه ریزی رژیم غذایی در دوران بارداری نیز توصیه می شود.
- کنترل استرس: استرس و اضطراب می‌توانند فشار خون را افزایش دهند. استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند یوگا و مدیتیشن می‌تواند به کنترل فشار خون و تسهیل زایمان کمک کند.
- ترک سیگار و الکل: استفاده از سیگار و الکل می‌تواند فشار خون را بالا ببرد و باید از آنها پرهیز کرد.
- مصرف مواد غذایی خاص: مواد غذایی حاوی منیزیم، ماهی، روغن ماهی و سیر ممکن است به کنترل فشار خون کمک کنند. همچنین مکمل‌های ویتامین C و E نیز به‌طور نظری در کاهش فشار خون مؤثرند، اما این موضوع هنوز به تأیید علمی قطعی نرسیده است.
زمان مراجعه به پزشک
اگر علائمی از فشار خون بارداری را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. برای افرادی که فشار خون بارداری دارند، استفاده از دستگاه فشار خون خانگی و نظارت روزانه بر فشار خون توصیه می‌شود. در صورت افزایش فشار خون و عدم کنترل آن، فوراً با پزشک مشورت کنید.
در نهایت، فشار خون بارداری معمولاً پس از زایمان به وضعیت طبیعی بازمی‌گردد. در صورت ادامه مشکلات، مشاوره با پزشک ضروری است.
.
دیدگاهتان را بنویسید