علت ورم در بارداری چیست؟ غذاهایی که باعث ورم در بارداری می‌شوند!
ورم در بارداری: علل و روش‌های درمان
ورم در بارداری، پدیده‌ای رایج در بین مادران باردار است که عمدتاً به دلیل تغییرات طبیعی در بدن رخ می‌دهد. با این حال در برخی موارد، می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی و بیماری‌های خطرناک باشد. در این مقاله به بررسی علل، علائم نگران‌کننده و راه‌های پیشگیری و درمان ورم در بارداری می‌پردازیم.
علل ورم در بارداری
در دوران بارداری، بدن زنان با افزایش سطح مایعات و پلاسما و به‌تبع آن حجم خون مواجه می‌شود. این مایعات اضافی درون سلول‌ها باقی می‌مانند تا عملکرد آن‌ها را حفظ کنند و مابقی در خارج از سلول‌ها برای افزایش اکسیژن‌رسانی، پاکسازی و دفع مواد زاید و تنظیم الکترولیت‌ها تجمع می‌یابند.
افزایش حجم پلاسما در پاسخ به نیازهای بیشتر رحم و سایر ارگان‌های تولید مثلی در دوران بارداری رخ می‌دهد. این میزان در سه ماهه پایانی بارداری به اوج خود می‌رسد، به‌ویژه وقتی که رحم به بزرگترین اندازه خود می‌رسد، که همین امر احتمال ورم و دیگر عوارض مرتبط را در این دوره افزایش می‌دهد.
افزایش گسترده مایعات بدن با افزایش سطح سدیم همراه است. سدیم نقش مهمی در جذب و پردازش آب توسط بدن دارد و حتی تغییرات کوچک در سطح سدیم می‌تواند منجر به احساس ورم و پف‌کردن شود. علاوه بر این، تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث کاهش مقاومت دیواره عروق و افزایش نفوذپذیری آن‌ها می‌شود.
در دوران بارداری، خون تمایل به تجمع در پاها دارد. تورم ناشی از نشت مقدار کمی خون از عروق پا رخ می‌دهد و ممکن است حتی ورم بینی نیز برای برخی مادران باردار اتفاق بیفتد.
انواع ورم در بارداری
افزایش مایعات بدن و فشار ناشی از رشد رحم ممکن است منجر به تورم در مچ و انگشتان پا شود. این علائم ممکن است در طول روز و در هوای گرم تشدید شوند، اما در بسیاری از موارد، نشان‌دهنده بیماری جدی نیستند.
علائم نگران‌کننده شامل تورم صورت و دست‌ها است که ممکن است نشانه‌ای از پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری باشد که نیاز به تشخیص سریع و درمان اورژانسی دارد. پره‌اکلامپسی معمولاً به دلیل نقص در ساختار جفت ایجاد می‌شود، هرچند دلیل دقیق آن هنوز مشخص نیست.
یکی دیگر از دلایل مهم ورم در بارداری ترومبوز عروق عمقی است که نیاز به پیگیری و درمان فوری دارد. تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث تغییر در اندازه تاندون‌های پا شود و به ورم پا منجر شود.
راه‌های درمان و پیشگیری
برای مدیریت و کاهش ورم در بارداری، توصیه‌های زیر می‌تواند موثر باشد:
- استراحت کافی و بالابردن پاها: قرار دادن پاها در وضعیت بالاتر از سطح بدن به کاهش ورم کمک می‌کند.
- پوشیدن لباس‌های مناسب: از لباس‌های تنگ پرهیز کنید و کفش‌های راحت بپوشید.
- مصرف آب کافی: نوشیدن مقدار کافی آب به دفع بهتر مواد زاید و کاهش ورم کمک می‌کند.
- تغذیه سالم و کم نمک: کاهش مصرف نمک و مواد غذایی پردازش‌شده می‌تواند در کنترل ورم موثر باشد.
- ورزش ملایم: انجام ورزش‌های ملایم مانند پیاده‌روی و یوگا به بهبود گردش خون و کاهش ورم کمک می‌کند.
با رعایت این نکات و مشاوره با پزشک متخصص، می‌توان ورم در بارداری را به‌طور موثری مدیریت کرد و از مشکلات جدی‌تر پیشگیری نمود.
علائم ورم طبیعی در دوران بارداری
تورم مختصر در انگشتان پاها، مچ پا و ساق‌ها، در دوران بارداری پدیده‌ای طبیعی است. معمولاً تورم در اواخر روز افزایش می‌یابد، زیرا مایعات در قسمت‌های دورتر از قلب تجمع می‌کنند. همچنین، هوای گرم و مرطوب و ایستادن طولانی‌مدت نیز می‌توانند باعث تشدید ورم شوند.
با افزایش حجم رحم در سه‌ماهه دوم و سوم و افزایش حجم پلاسما، جریان خون به پاها تحت تأثیر قرار گرفته و احتمال ورم طبیعی در پاها افزایش می‌یابد. بنابراین، ورم پا در ماه آخر بارداری معمولاً بیشتر از سه ماه اول است.
راه‌های کاهش ورم طبیعی دوران بارداری
برای کاهش و پیشگیری از ورم طبیعی در دوران بارداری، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
- بالا بردن پاها: پاهای خود را در طول روز بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا بازگشت خون و مایعات به قلب تسهیل شود.
- افزایش مصرف آب: نوشیدن آب بیشتر، به دفع ادراری مایعات و سدیم اضافی کمک می‌کند.
- استفاده از جوراب‌های فشاری: جوراب‌های فشاری می‌توانند گردش خون را بهبود بخشند و به‌ویژه در پروازهای طولانی‌مدت، از ورم پاها جلوگیری کنند.
- اجتناب از هوای گرم و مرطوب: در هوای گرم و مرطوب، فضای باز را محدود کنید تا از وخامت ورم جلوگیری شود.
- استراحت در مواقع ایستادن طولانی‌مدت: اگر نیاز به ایستادن طولانی دارید، زمان‌هایی را به استراحت اختصاص دهید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- پوشیدن کفش‌های راحت: از پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند خودداری کنید.
- مصرف غذاهای غنی از پتاسیم: غذاهای حاوی پتاسیم مانند موز و آووکادو به افزایش دفع ادراری سدیم کمک می‌کنند.
- اجتناب از غذاهای شور و فرآوری‌شده: از مصرف غذاهایی که باعث افزایش ورم می‌شوند، مانند چیپس و فست فودها پرهیز کنید.
با رعایت این نکات، می‌توان ورم طبیعی دوران بارداری را کاهش داده و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کرد.
علائم هشداردهنده ورم در بارداری
در دوران بارداری، دو مورد نگران‌کننده که ممکن است با ورم همراه باشند که پره‌اکلامپسی و لخته خون هستند. اگرچه این شرایط شایع نیستند، اما نباید خطر ابتلا به آن‌ها را نادیده گرفت. نوع ورم و علائم ناشی از آن‌ها نیز با ورم طبیعی دوران بارداری تفاوت دارد.
پره‌اکلامپسی
پره‌اکلامپسی حدود پنج درصد از زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و معمولاً پس از هفته بیستم بارداری بروز می‌کند. سه علامت اصلی این بیماری عبارتند از فشار خون بالا، پروتئین در ادرار و ورم (اِدِم). همچنین، تغییرات در سطح آنزیم‌های کبدی و کاهش پلاکت‌های خون از علائم آزمایشگاهی پره‌اکلامپسی هستند.
تورم دست‌ها، صورت و اطراف چشم‌ها که به‌تدریج ایجاد شده و بدتر می‌شود، همراه با سردرد مداوم، تغییرات بینایی، درد شکمی و افزایش ناگهانی وزن از نشانه‌های پره‌اکلامپسی است. اگر هرکدام از این علائم را مشاهده کردید، باید فوراً به مرکز درمانی مراجعه کنید.
لخته خون
بارداری یک عامل خطر جدی برای لخته شدن خون در پاها، ران یا لگن است که به آن ترومبوز وریدی عمقی (DVT) می‌گویند. بارداری خطر DVT را پنج برابر می‌کند و این خطر تا ۱۲ هفته پس از زایمان نیز وجود دارد.
DVT یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد زیرا ممکن است منجر به آمبولی ریوی، که یک بیماری کشنده است شود. علائم DVT شامل ورم یک‌طرفه، درد شدید، قرمزی، حساسیت و گرمی در محل ضایعه است. در صورت مشاهده این علائم در دوران بارداری، باید فوراً به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
روش‌های پیشگیری از ورم در بارداری
کاهش ورم طبیعی دوران بارداری همیشه ممکن نیست، اما می‌توان با رعایت برخی نکات، از دلایل جدی‌تر ایجاد ورم پیشگیری کرد و علائم آن‌ها را شناسایی نمود:
- استراحت و بالا بردن پاها: پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا به بازگشت خون کمک کنید.
- مصرف آب کافی: نوشیدن آب به دفع ادراری مایعات و سدیم اضافی کمک می‌کند.
- استفاده از جوراب‌های فشاری: جوراب‌های فشاری گردش خون را بهبود می‌بخشند و از ورم پاها جلوگیری می‌کنند.
- اجتناب از هوای گرم و مرطوب: از بودن در فضای باز در هوای گرم و مرطوب خودداری کنید.
- استراحت در مواقع ایستادن طولانی‌مدت: زمان‌هایی را به استراحت اختصاص دهید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- پوشیدن کفش‌های راحت: از کفش‌های پاشنه‌بلند خودداری کنید.
- مصرف غذاهای غنی از پتاسیم: پتاسیم به دفع سدیم کمک می‌کند، بنابراین مصرف موز و آووکادو را افزایش دهید.
- اجتناب از غذاهای شور و فرآوری‌شده: از مصرف چیپس و فست فودها پرهیز کنید.
با رعایت این نکات و آگاهی از علائم هشداردهنده، می‌توان خطرات جدی‌تر ورم در بارداری را کاهش داد و به موقع اقدامات لازم را انجام داد.
چگونه از ایجاد پره‌اکلامپسی پیشگیری کنیم؟
مطالعات متعددی روش‌های مؤثر برای جلوگیری از پره‌اکلامپسی را بررسی کرده‌اند. اگرچه مصرف مکمل‌های ویتامین C و E به‌عنوان یک اقدام پیشگیرانه در نظر گرفته می‌شد، اما یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ نشان داد که این مکمل‌ها نقشی در کاهش خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی ندارند.
برخی مطالعات نیز ارتباط احتمالی بین فعالیت بدنی قبل از بارداری و کاهش خطر پره‌اکلامپسی را نشان داده‌اند، اما برای تأیید این رابطه نیاز به تحقیقات بیشتری است.
ریسک فاکتورهای پره‌اکلامپسی
شناخت ریسک فاکتورها و نظارت مداوم بر علائم، کلیدی‌ترین عوامل در پیشگیری از پره‌اکلامپسی هستند. ریسک فاکتورهای این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:
– افزایش مزمن فشار خون قبل از بارداری یا سابقه فشار خون در بارداری‌های قبلی
– بیماری‌های کلیوی پیش از بارداری
– سابقه شخصی و خانوادگی پره‌اکلامپسی
– اضافه وزن و چاقی
– سن بالای چهل سال
– اولین حاملگی
– دیابت قبل یا دوران بارداری
– نژاد آفریقایی-آمریکایی
برای زنانی که سابقه پره‌اکلامپسی دارند، استفاده از آسپرین با دوز کم به عنوان یک استراتژی پیشگیرانه ثانویه توصیه می‌شود. اما مصرف آسپرین برای زنانی با خطر بالا اما بدون سابقه شخصی پره‌اکلامپسی همچنان مورد بحث است و مشاوره با پزشک زنان ضروری می‌باشد.
روش‌های درمان پره‌اکلامپسی
در صورت مشاهده علائم پره‌اکلامپسی، تشخیص و درمان فوری ضروری است. روش‌های درمان شامل موارد زیر است:
– استراحت مطلق
– مصرف داروهای کاهنده فشار خون برای کاهش فشار خون و جلوگیری از عوارض ناشی از پرفشاری
– داروهای ضد تشنج
درمان ترومبوز وریدی عمقی (DVT)
درمان ترومبوز وریدی عمقی در دوران بارداری ساده است و معمولاً از داروهای رقیق‌کننده خون مانند هپارین با وزن مولکولی پایین استفاده می‌شود. پس از درمان، باید بیمار به‌طور مرتب از نظر ابتلای مجدد بررسی شود.
روش‌های پیشگیری از ایجاد لخته خون در دوران بارداری
دانستن ریسک فاکتورها، اولین قدم در پیشگیری از ابتلا به لخته خون در دوران بارداری است. با شناسایی عوامل خطر و مشاوره با پزشک، می‌توان اقدامات مناسبی برای کاهش خطر انجام داد و از عوارض جدی جلوگیری کرد.
ریسک فاکتورهای ایجاد لخته خون در دوران بارداری
ریسک فاکتورهای متعددی می‌توانند احتمال ایجاد لخته خون در دوران بارداری را افزایش دهند:
– سابقه شخصی و خانوادگی لخته خون
– سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های سیستم انعقادی
– سابقه سزارین
– بی‌تحرکی طولانی مدت
– دیابت
– بیماری‌های قلبی و عروقی
– بیماری‌های ریوی
پزشک یا ماما می‌تواند در تدوین برنامه‌ای مناسب برای پیشگیری از لخته خون در دوران بارداری نقش مؤثری ایفا کند. برخی توصیه‌های عمومی برای کاهش این ریسک عبارتند از:
– نوشیدن آب فراوان
– حرکت دادن پاها یا ایستادن هر یک تا دو ساعت نشستن
– انجام ورزش‌های توصیه‌شده توسط پزشک
– استفاده از داروهای تجویزی
– استفاده از جوراب‌های فشاری
زمان مراجعه به پزشک برای بررسی ورم در دوران بارداری
در بسیاری از موارد، ورم در بارداری نشانه‌ای از یک بیماری جدی نیست. با این حال، در صورت مشاهده علائم زیر باید فوراً به پزشک زنان و زایمان مراجعه کنید:
– تورم ناگهانی دست‌ها، انگشتان، صورت و اطراف چشم‌ها
– گیجی
– تاری دید
– سردرد شدید
– مشکل در تنفس
– تورم در یک پا، همراه با قرمزی، درد و گرمی
این علائم ممکن است نشان‌دهنده شرایطی جدی مانند پره‌اکلامپسی یا لخته خون باشند که نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.
روش‌های مؤثر برای درمان ورم دوران بارداری
کاهش و مدیریت ورم دوران بارداری با اتخاذ روش‌های ساده و مؤثر امکان‌پذیر است. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
- کاهش مصرف سدیم و غذاهای شور:
– کاهش مصرف غذاهای شور و نمک‌دار به کاهش سطح سدیم خون و در نتیجه کاهش تجمع مایعات بدن کمک می‌کند.
- افزایش مصرف پتاسیم:
– مصرف مواد غذایی غنی از پتاسیم مانند سیب‌زمینی، موز، اسفناج، برخی انواع ماهی و مغزها به تعادل مایعات و الکترولیت‌ها در بدن کمک می‌کند.
- نوشیدن آب کافی:
– مصرف حداقل ۱۰ لیوان آب در روز به کلیه‌ها در دفع مواد زائد کمک کرده و از کم‌آبی جلوگیری می‌کند.
- بالا نگه داشتن پاها در حین استراحت:
– نشستن و قرار دادن پاها در سطحی بالاتر از قلب، به‌ویژه در پایان روز، به تخلیه مایعات جمع شده در پاها کمک می‌کند.
- پوشیدن لباس‌های راحت و گشاد:
– انتخاب لباس‌های مناسب، به‌ویژه در فصل‌های گرم سال، می‌تواند به کاهش ورم کمک کند.
- پیاده‌روی منظم:
– قدم زدن به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه دوبار در روز به کاهش ورم ناشی از بارداری کمک می‌کند.
- خوابیدن به پهلوی چپ:
– این وضعیت خواب باعث بهبود جریان خون و تسهیل بازگشت خون به قلب می‌شود.
- ماساژ:
– ماساژ ملایم به بازگشت خون و مایعات جمع شده در پاها به سمت قلب کمک می‌کند.
- پوشیدن کفش مناسب:
– استفاده از کفش‌های راحت و اجتناب از کفش‌های پاشنه بلند در دوران بارداری ضروری است، زیرا کفش مناسب به پیشگیری از ورم پاها و مشکلات مرتبط با افزایش وزن و تغییر مرکز ثقل بدن کمک می‌کند.
تاثیر مصرف کافئین بر ورم در بارداری
بهتر است در دوران بارداری مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین را محدود کنید. اگرچه مصرف متعادل قهوه بی‌ضرر است، اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند برای جنین مضر باشد. کافئین با افزایش دفع ادرار، بدن را به نگهداری مایعات تشویق می‌کند که می‌تواند به ورم منجر شود.
اهمیت توجه به ورم در بارداری
ورم در بارداری نیاز به مراقبت و توجه دارد. اگر باردار هستید و نگران این مشکل هستید، حتماً نکات پیشگیری و مراقبتی ذکر شده را رعایت کنید تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
.
دیدگاهتان را بنویسید