سنگ کلیه در بارداری:علائم+پیشگیری و درمان آن!
اگرچه احتمال ابتلا به سنگ کلیه در دوران بارداری کم است، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که از هر ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ زن باردار، یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که احتمال ابتلا به سنگ کلیه در زنان باردار اندکی بیشتر از زنان غیرباردار است، به‌ویژه اگر این بیماری برای اولین بار در دوران بارداری رخ دهد. از سوی دیگر، تشکیل سنگ کلیه می‌تواند برای زنان باردار عوارض و خطرات بیشتری به همراه داشته باشد و به‌مرور زمان به یکی از دلایل نگرانی، به‌خصوص برای افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، تبدیل شود. خبر خوش این است که با وجود درد و علائم ناخوشایند ناشی از سنگ کلیه، تشخیص و درمان سریع آن می‌تواند این بیماری و عوارض جانبی آن را برطرف کرده و به مادران باردار کمک کند تا این دوران را با سلامت پشت سر بگذارند. در این مقاله به علائم، علل و روش‌های درمان و پیشگیری از سنگ کلیه در دوران بارداری می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
چگونه سنگ کلیه در دوران بارداری شکل می‌گیرد؟
سنگ کلیه معمولاً در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری شکل می‌گیرد و اغلب با درد در بالای شکم یا پشت و پهلوها همراه است که به کشاله ران یا پایین شکم همراه می‌شود. این تشکیل سنگ در دوران بارداری به دلیل تغییراتی در بدن زن باردار اتفاق می‌افتد و پس از زایمان تمایل به کاهش دارد. در اواخر بارداری، اندازه و موقعیت رحم می‌تواند باعث مشکلات در دفع ادرار شود؛ حالب‌ها گسترده می‌شوند و ممکن است ادرار به‌خوبی دفع نشود که به هیدرونفروز (تورم کلیه) منجر می‌شود.
به دلیل کاهش توانایی انقباض سیستم جمع‌کننده و حالب‌ها، اتساع و گاهی درد در هنگام دفع ادرار رخ می‌دهد. اگر ادرار به‌طور کامل دفع نشود، ممکن است منجر به تشکیل سنگ یا عفونت شود. این تغییرات اغلب در سه‌ماهه دوم بارداری ظاهر می‌شوند و پس از زایمان کاهش می‌یابند. همچنین، تغییرات مختلفی در میزان ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن در دوران بارداری رخ می‌دهد که ممکن است منجر به تشکیل سنگ کلیه شوند. عفونت دستگاه ادراری که معمولاً در این دوران دیده می‌شود، نیز می‌تواند در ایجاد سنگ کلیه نقش داشته باشد. همچنین، نیاز بدن به آب در دوران بارداری افزایش می‌یابد و کمبود مایعات مصرفی می‌تواند به کم‌آبی بدن و تشکیل سنگ کلیه منجر شود.
در اواخر بارداری، مثانه توسط جنین در حال رشد فشرده می‌شود و زنان باردار به‌طور مداوم احساس پر بودن مثانه را دارند. در نتیجه، ممکن است برای جلوگیری از دفع مکرر ادرار، از نوشیدن مایعات کافی اجتناب کنند. اما بهترین راه برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه در دوران بارداری، نوشیدن مایعات کافی (حدود ۲ تا ۳ لیتر، معادل ده لیوان، در روز) است. همچنین بهتر است در کنار آب، از آبمیوههای تازه و طبیعی نیز استفاده شود.
لازم به ذکر است که تشخیص و درمان سنگ کلیه اغلب خطری برای مادر یا نوزاد ندارد. سنگ‌های کوچک‌تر معمولاً از مجاری کلیه عبور می‌کنند و سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. توجه داشته باشید که در صورت عدم درمان سنگ کلیه، این اختلال ممکن است منجر به زایمان زودرس یا مشکلاتی در زایمان طبیعی شود که می‌تواند سلامت کودک را تهدید کند.
نقش بارداری در تشکیل سنگ کلیه
دکتر چارات تانگ پرایون، نفرولوژیست کلینیک مایو، معتقد است که عوامل فیزیولوژیکی متعددی می‌توانند نقش بارداری در تشکیل سنگ کلیه را توضیح دهند. در دوران بارداری، فشردگی و شل شدن حالب به دلیل افزایش هورمون پروژسترون ممکن است باعث تجمع ادرار در بدن شود. همچنین، افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار و افزایش pH ادرار در دوران بارداری می‌تواند منجر به تشکیل سنگ فسفات کلسیم شود. این موارد به‌طور کلی خطر تشکیل سنگ کلیه را در دوران بارداری افزایش می‌دهند.
آیا سنگ کلیه در بارداری خطرناک است؟
هرچند سنگ کلیه به‌طور مستقیم باعث سقط جنین نمی‌شود، اما سنگ کلیه درمان‌نشده می‌تواند به عوارض جدی مانند پره‌اکلامپسی و عفونت‌های دستگاه ادراری منجر شود که خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. بنابراین، بیماران و پزشکان باید این موضوع را جدی بگیرند. سنگ کلیه در زنان باردار به این دلیل بحرانی است که اگر سنگ دفع نشود، ممکن است نشانه‌ای از شروع زایمان زودرس، دردهای غیرقابل تحمل، عفونت دستگاه ادراری یا حتی سپسیس و اختلال در زایمان طبیعی باشد.
علائم سنگ کلیه در زنان باردار
اگرچه بسیاری از سنگ‌های کلیه علائم خاصی ندارند، برخی از علائم سنگ کلیه می‌توانند به‌صورت‌های زیر مشاهده شوند:
– درد شدید هنگام ادرار کردن
– حالت تهوع و استفراغ
– قولنج کلیوی یا درد شدید شکم و پهلو
– تابش درد به کشاله ران
– هماچوری یا خون در ادرار
– درد شدید پشت یا شکم: این درد می‌تواند نشانه‌ای از احتباس ادرار در بارداری باشد که به دلیل انسداد کلیه توسط سنگ ایجاد می‌شود. زنان باردار باید توجه داشته باشند که تجمع ادرار و تورم کلیه‌ها (هیدرونفروز) در مراحل پیشرفته بارداری شدیدتر می‌شود، زیرا جنین نیز شروع به تولید ادرار می‌کند. بنابراین، مدیریت هیدرونفروز در بارداری می‌تواند با وجود سنگ کلیه پیچیده‌تر شود.
توجه به این علائم و مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند و سلامت مادر و جنین را تضمین کند.
آیا سنگ کلیه مانع بارداری می‌شود؟
وجود سنگ کلیه در دوران بارداری نشان می‌دهد که بدن در حال ذخیره مواد زائد بیشتری است که می‌تواند برای جنین مضر باشد. هرچند سنگ کلیه به‌طور مستقیم باعث سقط جنین نمی‌شود اما اگر درمان نشود، می‌تواند خطر پره‌اکلامپسی و عفونت‌های دستگاه ادراری را افزایش دهد که ممکن است به سقط جنین منجر شوند.
با این حال، بسیاری از زنان باردار با وجود سنگ کلیه، بارداری سالمی را تجربه کرده‌اند. بنابراین، علیرغم این‌که این اختلال می‌تواند خطرات بارداری را افزایش دهد و احتمال موفقیت‌آمیز بودن بارداری را کاهش دهد، در صورت کاهش عملکرد کلیه به میزان کم، بارداری معمولاً بدون خطر خواهد بود.
آیا سنگ کلیه می‌تواند باعث ناباروری در مردان شود؟
در مردان، سنگ کلیه می‌تواند به کاهش غلظت و تحرک اسپرم منجر شود. همچنین، بعد از یک دوره طولانی مدت در بیماران مبتلا به سنگ حالب تحتانی، ممکن است نقص‌های شدید فراساختاری در اسپرم ایجاد شود. اما امروزه روش‌هایی برای جلوگیری از ناباروری مردان در این شرایط وجود دارد.
سنگ کلیه در بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص سنگ کلیه در دوران بارداری معمولاً یک چالش بزرگ است. حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد سنگ‌های کلیه پس از پایان سه ماهه اول بارداری تشخیص داده می‌شوند. پزشکان از روش‌های مختلفی برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کنند که عبارتند از:
تست‌های آزمایشگاهی
– آزمایش کشت ادرار: برای تأیید وجود عفونت
– آزمایش خون: برای بررسی عملکرد کلیه
تشخیص رادیولوژیکی
این روش شامل تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اوروگرافی تشدید مغناطیسی است. توجه داشته باشید که اشعه ایکس به علت مخاطرات برای جنین، منع مصرف دارد.
سونوگرافی (US)
سونوگرافی اولین گزینه جهت تشخیص سنگ کلیه در زمان بارداری است.
اوروگرافی داخل وریدی و یا سی تی اسکن
این گزینه تنها در صورت تداوم علائم یا ایجاد مشکلات پیچیده دیگر استفاده می‌شود.
سونوگرافی هسته‌ای
در این روش از رادیوایزوتوپ وریدی برای تشخیص استفاده می‌شود.
روش‌های پیشگیری از سنگ کلیه در دوران بارداری
پیشگیری همواره بهترین راهکار برای مقابله با مشکلات سلامتی است و در دوران بارداری نیز این اصل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در اینجا به چند نکته ساده برای پیشگیری از سنگ کلیه در دوران بارداری اشاره می‌کنیم:
- نوشیدن مایعات فراوان، به‌ویژه آب: مصرف مایعات به مقدار کافی به رقیق شدن ادرار و جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند.
- پرهیز از نگاه داشتن ادرار: دفع منظم ادرار می‌تواند از تجمع مواد زائد در کلیه‌ها جلوگیری کند.
- کاهش مصرف غذاهای حاوی اگزالات بالا: موادی مانند آجیل، شکلات و سبزیجات با برگ سبز تیره می‌توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.
- فعالیت بدنی منظم طبق دستور پزشک: ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند به حفظ سلامت کلیه‌ها کمک کند.
- تماس فوری با پزشک در صورت درد شدید در ناحیه شکم و پهلو: در صورت بروز علائم مشکوک، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- کاهش مصرف نمک و غذاهای آماده: مصرف زیاد نمک می‌تواند به تشکیل سنگ کلیه کمک کند.
- خودداری از مصرف کلسیم اضافی: بانوان مستعد یا مبتلا به سنگ کلیه باید مصرف کلسیم خود را به کمتر از ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند.
- مشورت با پزشک در مورد داروها: در مورد مصرف هر گونه دارو، حتی داروهای تجویزی در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید و مصرف آن‌ها را بدون تأیید پزشک متوقف نکنید.
- کاهش مصرف برخی غذاها: غذاهایی مانند سبزیجات برگ سبز، مرغ، ماهی، آجیل، چغندر، شکلات، بادام زمینی، گوشت گاو، گوشت قرمز، چای و قهوه باید با احتیاط مصرف شوند.
اهمیت تیم پزشکی متخصص
درمان سنگ کلیه در دوران بارداری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. بنابراین، همکاری یک تیم پزشکی متشکل از متخصص زنان، اورولوژیست و ماما برای نظارت و مدیریت شرایط بانوان باردار ضروری است. علاوه بر این، رعایت یک رژیم غذایی مناسب نیز اهمیت بالایی دارد.
روش‌های درمانی
سنگ کلیه ممکن است بدون هیچ‌گونه علائم قبلی در دوران بارداری ایجاد شود و در بسیاری از موارد با روش‌های طبیعی قابل درمان است. با این حال، در صورت بروز درد شدید، ممکن است نیاز به استفاده از درمان‌های پزشکی یا جراحی باشد. همیشه باید بلافاصله پس از مشاهده علائم سنگ کلیه با پزشک تماس گرفته شود تا با استفاده از روش‌های درمانی مناسب از عوارض احتمالی جلوگیری شود.
درمان سنگ کلیه در زنان باردار
درمان سنگ کلیه در دوران بارداری به اندازه و موقعیت سنگ بستگی دارد و ممکن است برخی از روش‌های درمانی به دلیل بارداری محدود شوند. در ادامه به برخی از رایج‌ترین درمان‌ها اشاره شده است:
داروهای سنگ کلیه
پزشکان ممکن است شل‌کننده‌های عضلانی را برای آرام کردن حالب‌های مسدود شده توسط سنگ‌های کلیه تجویز کنند.
شکستن سنگ کلیه با امواج صوتی
این روش که با استفاده از ارتعاشات قوی انجام می‌شود، غیرتهاجمی است ولی ممکن است دردناک باشد و نیاز به آرام‌بخش داشته باشد، که برخی زنان باردار ممکن است از آن اجتناب کنند.
عمل جراحی کلیه
در صورت شکست سایر روش‌ها، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
مدیریت محافظه‌کارانه
استراحت در بستر، مصرف مایعات کافی و داروهای تسکین‌دهنده می‌تواند برای درمان اکثر سنگ‌ها (۷۰-۸۰%) کافی باشد. این روش به عنوان مدیریت محافظه‌کارانه شناخته می‌شود.
درمان‌های تهاجمی سنگ کلیه
هر گونه دست‌کاری در مثانه، لگن، حالب یا کلیه می‌تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:
استنت گذاری
استنت گذاری روشی است که برای عبور ادرار از حالب استفاده می‌شود.
حذف سنگ اورتروسکوپی
این روش با استفاده از یک دوربین کوچک برای برداشتن سنگ انجام می‌شود و برای زنان باردار توصیه می‌شود.
نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL)
به دلیل استفاده از بیهوشی عمومی، این روش در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
سنگ شکنی برون بدنی با موج شوک (ESWL)
این روش به دلیل خطر آسیب و مرگ جنین در دوران بارداری کاملاً منع مصرف دارد.
رعایت رژیم غذایی برای سنگ کلیه در دوران بارداری
برای پیشگیری و مدیریت سنگ کلیه، رعایت رژیم غذایی مناسب بسیار مهم است.
برخی از توصیه‌های غذایی برای زنان باردار مبتلا یا مستعد سنگ کلیه عبارتند از:
– مصرف محصولات کم‌نمک یا بدون نمک
– مصرف ۲ تا ۳ وعده در روز غذاهای حاوی کلسیم زیاد مانند شیر، پنیر، ماست، صدف و توفو
– استفاده از لیمو، پرتقال یا لیموناد تازه
– مصرف سبزیجات غنی از پتاسیم مانند کلم بروکسل، کلم بروکلی و کلم پیچ
با رعایت این نکات و همکاری با تیم پزشکی متخصص، می‌توان خطرات سنگ کلیه در دوران بارداری را کاهش داد و بارداری سالم‌تری را تجربه کرد.
درمان‌های طبیعی و دارویی برای سنگ کلیه
انسداد ادراری ناشی از سنگ کلیه می‌تواند درد شدیدی ایجاد کند که بسیاری از بیماران آن را بدترین درد زندگی‌شان توصیف می‌کنند. مشاوره با پزشک برای زنانی که مستعد سنگ کلیه هستند، به ویژه در صورت داشتن پیش‌زمینه‌هایی مانند چاقی، ضروری است.
روش‌های مختلف درمان سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه ممکن است شامل استراحت در بستر، مصرف مسکن‌ها، نوشیدن مایعات کافی و استفاده از تلسکوپ‌های کوچک به نام اورتروسکوپ برای برداشتن یا شکستن سنگ باشد. با این حال برای زنان باردار، اولویت با روش‌های کم‌خطرتر و درمان‌های طبیعی است.
توصیه‌های غذایی برای پیشگیری از سنگ کلیه
برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه در دوران بارداری، رعایت برخی توصیه‌های غذایی ضروری است:
– مصرف زیاد مایعات: نوشیدن مقدار کافی آب کمک می‌کند تا ادرار رقیق بماند و خطر تشکیل سنگ کاهش یابد.
– رژیم غذایی کم‌نمک: مصرف نمک زیاد می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلیه کمک کند، بنابراین بهتر است مصرف نمک را محدود کنید.
– مصرف مناسب کلسیم: توصیه می‌شود در دوران بارداری حداقل ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز مصرف کنید.
سایر توصیه‌ها برای پیشگیری و کاهش سنگ کلیه
– میوه‌های آب‌دار و تازه: مصرف میوه‌هایی مانند هندوانه، زغال‌اخته و هلو که دارای محتوای آب بالایی هستند، می‌تواند مفید باشد.
– اجتناب از آبمیوههای تجاری و شیرین: آبمیوههای صنعتی دارای مواد معدنی و نمک بالا هستند که ممکن است وضعیت شما را بدتر کند.
– مصرف لیموی تازه: لیمو می‌تواند سنگ‌های متوسط را حل کند و به دفع بدون درد آن‌ها کمک کند.
– سرکه سیب: سرکه سیب حاوی اسید استیک است که می‌تواند سنگ کلیه را حل کند. می‌توانید یک یا دو قاشق از آن را به یک لیتر آب اضافه کنید و در طول روز بنوشید.
– عصاره ریحان: ریحان نیز حاوی اسید استیک است که در شکستن سنگ کلیه مؤثر است و به کاهش التهاب کمک می‌کند. دمنوش ریحان یکی از گزینه‌های خوب برای درمان سنگ کلیه است، اما مصرف طولانی مدت آن ممکن است مشکلاتی مانند فشار خون پایین و قند خون را ایجاد کند. همیشه قبل از استفاده از هر گونه درمان خانگی، به ویژه در دوران بارداری، با پزشک مشورت کنید.
با رعایت این نکات و تحت نظر گرفتن توسط تیم پزشکی، می‌توان خطرات سنگ کلیه در دوران بارداری را کاهش داد و از عوارض احتمالی جلوگیری کرد.
تأثیر ویتامین‌ها بر سنگ کلیه در دوران بارداری
وقتی پزشک مجوز مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌های دوران بارداری را صادر می‌کند، نگرانی از جهت استفاده از آن‌ها لازم نیست. با این حال، برای پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه در این دوران، بهتر است از مکمل‌های حاوی کلسیم دوری کرد، زیرا ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند.
مراجعه به پزشک در صورت نیاز
اگرچه تشکیل سنگ کلیه در دوران بارداری اتفاق نادری است، اما تشخیص سریع و درمان مناسب برای کاهش درد و جلوگیری از زایمان زودرس اساسی است. بیشتر سنگ‌ها به اندازه‌ای کوچک هستند که به طور طبیعی از مجرای ادرار عبور می‌کنند، اما سنگ‌های بزرگ‌تر نیاز به مداخله پزشکی دارند. بنابراین، در صورت ظهور هرگونه علامت گوارش سنگ کلیه، بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
مدت زمان دفع سنگ کلیه
سنگ‌هایی که ابعادی حدود ۴ تا ۶ میلی‌متر دارند، به احتمال زیاد نیاز به درمان دارند، اما حدود ۶۰ درصد از سنگ‌ها به طور طبیعی از بدن خارج می‌شوند. فرآیند دفع سنگ از کلیه و مجاری ادراری، معمولاً حدود ۴۵ روز طول می‌کشد. سنگ‌های بزرگ‌تر از ۶ میلی‌متر به طور معمول نیاز به درمان پزشکی دارند.
خطرات نادر ابتلا به سنگ کلیه در دوران بارداری
اگرچه ابتلا به سنگ کلیه در زنان باردار اتفاق نادری است و بیشتر سنگ‌ها به طور طبیعی دفع می‌شوند، اما سنگ‌های بزرگ‌تر ممکن است نیاز به درمان جدی داشته باشند و در صورت درمان نکردن آن ممکن است به عوارض مهمی مانند پره‌اکلامپسی، عفونت ادراری، زایمان زودرس و حتی سقط جنین منجر شود. برای درمان این بیماری، توجه به تغذیه مناسب و نوشیدن مقدار کافی آب، در کنار پیروی از توصیه‌های پزشک بسیار حیاتی است.
.
دیدگاهتان را بنویسید