افزایش مایع دور جنین چیست و چگونه درمان می شود؟

افزایش مایع دور جنین یا پلی هیدرآمینوس به وضعیتی اطلاق می‌شود که مایع آمنیوتیک بیش از حد افزایش می‌یابد. این مایع که اصطلاحا به آن مایع آمنیوتیک می‌گویند؛ به عنوان یک پوشش محافظی، جنین را در برابر ضربات و فشارهای خارجی محافظت می‌کند و نقش بسیار مهمی در سلامت و رشد وی ایفا می‌کند.

در واقع هر چند این مایع به عنوان یک برهان مؤثر، نقش مهمی در تنظیم دمای بدن جنین و حفظ سلامت وی دارد؛ در صورت بروز وضعیت پلی هیدرآمنیوس، می‌تواند موجب بروز عوارضی برای مادر و جنین در دوران بارداری شود.

در این شرایط پس از افزایش حجم مایع اطراف جنین، برای کاهش آن با دستور کارشناس زنان و زایمان مایع را با سرنگ تخلیه کرده و یا در شرایط بهتر این مشکل با دارو رفع خواهد شد. لطفا در ادامه با ما همراه باشید؛ چرا که در این مقاله می‌خواهیم به بررسی کنترل مایع دور جنین، علت و عوامل تاثیر گذار آن بپردازیم.

مایع آمنیوتیک چیست؟

 جنین در دوران بارداری در کیسه‌ای به نام “کیسه آمنیوتیک” قرار دارد که از دیواره رحم مادر تشکیل شده است و حاوی “مایع آمنیوتیک” است. این مایع شفاف و معمولاً بدون بو است و به رشد، تغذیه و تکامل اعضای حیاتی مثل ریه‌ها، عضلات، استخوان‌ها و سیستم گوارش جنین کمک می‌کند. مایع آمنیوتیک با ایجاد یک محیط مناسب درون رحم، نقش بسیار مهمی در محافظت از جنین دارد؛ همچنین حجم آن در مراحل مختلف بارداری متغیر است.

به طور کلی در هفته 34 بارداری تقریبا 800 میلی‌لیتر مایع در کیسه آمنیوتیک جمع می‌شود؛ این مقدار در هفته 40 بارداری به حدود 600 میلی‌لیتر کاهش می‌یابد. متاسفانه در برخی شرایط ممکن است این تعادل بر هم بخورد؛ در این صورت حجم مایع اطراف جنین افزایش می‌یابد و در صورتی که کنترل نشود، برای مادر و جنین خطرناک است. 

 

در صورت تمایل در سایت NHS می‌توانید اطلاعات بیشتری را مطالعه کنید.

 

افزایش مایع دور جنین به چه معناست؟

پلی هیدرآمنیوس یا هیدرآمنیوس به مقدار بیش از حد مایع آمنیوتیک در اطراف جنین در رحم اشاره دارد. جنین به طور منظم مایع آمنیوتیک را می‌بلعد و آن را به شکل ادرار دفع می‌کند؛ به این ترتیب حجم مایع آمنیوتیک تنظیم می‌شود. هنگامی که این تعادل ظریف به هم می‌خورد، حجم مایع اطراف جنین افزایش می‌یابد.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب رو بخونی: نقش تغذیه در تعیین جنسیت پسرزایی؛ برای پسردار شدن چی بخوریم؟

 

عوارض افزایش مایع دور جنین

تحقیقات نشان داده افزایش مایع دور جنین یا پلی هیدرآمنیوس می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین عوارض متعددی را به همراه داشته باشد؛ در واقع هر چقدر سطح مایع آمنیوتیک بالاتر باشد، احتمال ابتلا به عوارض بیشتر است. همچنین زنانی که در هفته‌های اول بارداری به پلی هیدرآمنیوس شدید مبتلا می‌شوند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به عوارض آن قرار دارند.

عوارض احتمالی افزایش آب دور جنین برای مادر عبارتند از:

• مشکل در تنفس‌
• طولانی شدن فرآیند زایمان
• پاره شدن زودرس کیسه آمنیوتیک
• خونریزی کنترل نشده بعد از زایمان
• جدا شدن زودرس جفت از دیواره رحم
• انقباضات زودرس که باعث زایمان زودرس می‌شوند

لازم به ذکر است که پلی هیدرآمنیوس می‌تواند برای جنین هم خطرناک باشد و موجب بروز عوارض زیر شود:

• ناهنجاری‌های مادرزادی
• مرگ (در صورت ابتلا به پلی هیدرآمنیوس شدید)
• اندازه یا پوزیشن غیرطبیعی جنین که ممکن است زایمان را با مشکل روبرو کند
• تحت فشار قرار گرفتن بند ناف که باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به جنین می‌شود

میزان مایع دور جنین چند میلی لیتر است؟

 

مایع دور جنین در هفته 34 بارداری، تقریباً 700 تا 1000 میلی‌لیتر می‌رسد و این مقدار در هفته 40 بارداری به حدود 600 میلی‌لیتر کاهش می‌یابد. همانطور که قبلا اشاره کردیم، این مایع نه تنها به رشد و تغذیه جنین کمک می‌کند؛ بلکه به محافظت از جنین در مقابل فشارها و ضربات خارجی نیز می‌پردازد. 

علل افزایش مایع دور جنین

افزایش مایع آمنیوتیک ممکن است از مشکلات و بیماری‌های مادر یا جنین ناشی شود یا مربوط به جفت باشد. غالبا تشخیص علت پلی هیدرآمنیوس به ویژه اگر خفیف باشد، دشوار است. دلایل احتمالی زیادی برای این وضعیت وجود دارد، با این حال غالبا علت آن ناشناخته باقی می‌ماند. در شرایطی که پزشک هیچ دلیلی برای پلی هیدرآمنیوس پیدا نکند؛  آن را ایدیوپاتیک (بدون علت شناخته شده) توصیف می‌کند؛ در این صورت پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند تا مایع آمنیوتیک را کاهش دهد.

در ادامه به برخی از علل افزایش مایع دور جنین اشاره می‌کنیم که عبارتند از:

دیابت در بارداری

 دیابت در بارداری یک وضعیت است که مادر در طول بارداری افزایش قند خون دارد و این افزایش می‌تواند به جنین منتقل شود. در ایتن شرایط جنین تلاش می‌کند قند اضافه را به ادرار تبدیل کند. این ادرار اضافی تولید شده به عنوان پلی‌هیدروآمنیوس شناخته شده و به افزایش مایع دور جنین منجر می‌شود.

عفونت مادر

 بروز برخی از عفونت‌های مادری می‌تواند به جنین منتقل شده و باعث ایجاد التهاب در غشای آمنیوتیک شوند؛ این التهاب می‌تواند به افزایش تولید مایع آمنیوتیک منجر شود.

سندرم قل به قل (چند قلویی)

در بارداری دوقلویی که یکی از جفت دوقلویی‌ها کمبود خون داشته باشد و جفت دیگری از جریان خون به آن دیگری ارسال می‌کند، جفتی که کمبود خون دارد، سعی در تولید ادرار اضافی دارد تا اضافه خون را تخلیه کند. این مایع به افزایش مایع دور جنین منجر می‌شود.

مشکل در جنین

 برخی مشکلات جنینی می‌توانند باعث افزایش مایع دور جنین شوند؛ به عنوان مثال انسداد یا مشکل در روده جنین می‌تواند جلوی تخلیه مایع آمنیوتیک را بگیرد و به تجمع آن منجر شود. در واقع ممکن است بروز این شرایط به خاطر ناهنجاری‌های مادرزادی، مانند انسداد دستگاه گوارش یا مجرای ادراری جنین یا رشد غیرطبیعی مغز و نخاع باشد. تولید ادرار زیاد توسط جنین، اختلال در بلع مایع آمنیوتیک توسط جنین و یا کمبود گلبول‌های قرمز یا کم خونی جنین باشد.

مشکل در جفت

بروز برخی مشکلات در عملکرد جفت (اندامی که غذا و اکسیژن مورد نیاز جنین را فراهم می‌کند)، نیز می‌تواند بر روی بروز مشکل افزایش مایع دور جنین موثر باشد.

نقایص کروموزومی

 برخی از نقایص کروموزومی مانند سندرم داون و سندرم ادوارد می‌توانند به افزایش مایع دور جنین منجر شوند.

سندرم هیدروپس فتالیس

 این وضعیت به معنی تجمع غیرعادی مایع در قفسه سینه یا حفره شکم جنین است و می‌تواند باعث افزایش مایع دور جنین شود.

بیماری رزوس

 ابتلا مادر به بیماری رزوس می‌تواند موجب کمبود فضای رحمی برای جنین شودو در نهایت باعث کم خونی در او شود.

کوریوآنژیوما

رشد عروق خونی بر روی جفت به نام کوریوآنژیوما ممکن است منجر به افزایش مایع دور جنین شود.

در ادامه لازم به ذکر است که عفونت جنین و تفاوت گروه خونی مادر و جنین نیز می‌تواند در برخی شرایط موجب افزایش مایع دور جنین یا پلی هیدرآمینوس شوند.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب رو بخونی: 10علائم خطرناک در دوران بارداری

 

علائم و نشانه‌های مرتبط با افزایش مایع دور جنین

اگر به هر دلیلی مشکوک به افزایش مایع دور جنین یا پلی هیدرآمنیوس هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید؛ با تشخیص دقیق ایشان در صورت نیاز، اقدامات لازم برای مدیریت شرایط و درمان بیماری انجام می‌شود. برخی از علائم و نشانه‌های افزایش مایع دور جنین عبارت است از:

• دشواری در تنفس: افزایش مایع دور جنین می‌تواند فشار اضافی روی دیافراگم (عضله تنفسی) ایجاد کند و منجر به دشواری در تنفس مادر شود.
• انقباضات زود هنگام: ممکن است مایع آمنیوتیک اضافی باعث تحریک رحم شود و انقباضات زودهنگام را در مادر باردار ایجاد کند.
• درد در ناحیه شکم: افزایش مایع دور جنین می‌تواند به علت افزایش حجم رحم بود و موجب فشار بر رگ‌ها و بافت‌های اطراف شکم می‌شود.
• بزرگ بودن رحم به نسبت سن جنین: افزایش مایع آمنیوتیک باعث بزرگ شدن رحم به نسبت سن و وزن جنین است و  مشکلاتی را در مشاهده با پروتروزیون رحم (جلو رفتن رحم به جلو) ایجاد می‌کند.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب رو بخونی: سونوگرافی‌ های دوران بارداری و اهمیت انجام آن

 

افزایش مایع دور جنین در کدام هفته بارداری رخ می‌دهد؟

افزایش مایع دور جنین معمولاً در هفته‌های 24 تا 28 بارداری به اوج خود می‌رسد و پس از آن نسبت به کم شدن اقدام می‌کند. افزایش زیاد مایع دور جنین نسبت به حد معمول می‌تواند به علت عواملی مانند عفونت یا  مشکلات مادر یا جنین باشد و حتی منجر به مشکلات پلاسنتایی شود.

راه های تشخیص افزایش مایع دور جنین 

هنگامی که علائم پلی هیدرآمنیوس (افزایش غیرطبیعی مایع آمنیوتیک) مشاهده می‌شود، پزشک از تکنیک‌های مختلف سونوگرافی برای ارزیابی میزان مایع آمنیوتیک در رحم استفاده می‌کند. روش‌های مختلف برای تشخیص افزایش آب دور جنین عبارتند از:

1. حداکثر پاکت عمودی (MPV) یا حجم مایع آمنیوتیک (AFV)

در این روش، بیشترین قطر کیسه آمنیوتیک اندازه‌گیری می‌شود. اگر این اندازه برابر یا بیشتر از 8 سانتی‌متر باشد، ممکن است نشانگر پلی هیدرآمنیوس باشد.

2. شاخص مایع آمنیوتیک (AFI)

این روش شامل اندازه‌گیری بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین بخش‌های مایع آمنیوتیک در چهار نقطه مختلف رحم است. اگر مجموع این اندازه‌ها بیشتر از 24 یا 25 سانتی‌متر باشد، ممکن است نشانگر افزایش مایع آمنیوتیک باشد.

در این قسمت به برخی دیگر از روش‌ها و آزمایش‌هایی که به تشخیص پلی هیدرآمنیوس کمک می‌کنند، اشاره می‌کنیم. اگر پزشک تشخیص دهد که آب اطراف جنین افزایش یافته است، وضعیت سلامتی شما را در طول بارداری با روش‌های زیر کنترل می‌کند:

• آزمایش خون: آزمایش خون در برخی شرایط توسط پزشک متخصص به منظور بررسی عفونت‌ها و بیماری‌هایی که ممکن است موجب پلی هیدرآمنیوس شوند، در نظر گرفته می‌شود.
• آمنیوسنتز: آمنیوسنتز روشی است که در آن مایع آمنیوتیک توسط پزشک با استفاده از سوزن مخصوص از رحم خارج می‌کند تا مورد بررسی قرار بگیرد؛ این مایع و مطالعه‌ی آن از نزدیک می‌تواند اطلاعات مهمی در مورد سلامت جنین ارائه دهد. لامز است مادران باردار برای مطمئن شدن از وضعیت افزایش آب دور جنین به متخصص زنان مراجعه کنند.
• تست بدون استرس (NST): این تست ضربان قلب جنین را هنگام حرکت در رحم بررسی می‌کند. پزشک دستگاهی را روی شکم شما قرار می‌دهد تا ضربان قلب جنین را اندازه‌گیری کند.
• مشخصات بیوفیزیکی: پزشک از سونوگرافی به منظور بررسی تنفس و حرکات جنین؛ همچنین نظارت بر سطح مایع آمنیوتیک استفاده می‌کند.

روش‌ درمان افزایش مایع دور جنین

تخلیه مایع آمنیوتیک اضافه

 این روش با استفاده از تکنیک آمنیوسنتز انجام می‌شود که قبلا به آن اشاره شد. در این روش یک سرنگ با سوزنی بلند از روی شکم مادر وارد رحم می‌شود و مایع آمنیوتیک اضافی تخلیه می‌شود. اعمال این روش درمانی ممکن است چندین بار در طول بارداری انجام شود.

دارو درمانی

در این روش، پزشک ممکن است قرص‌های کاهش آب آمونیوتیک را تجویز کند؛ این دارو با کاهش تولید ادرار جنین به کاهش مایع آمنیوتیک کمک می‌کند.استفاده از دارو معمولاً در هفته‌های آخر بارداری خواهد بود.

نکته: در صورتی که پلی هیدرآمنیوس خفیف یا متوسط باشد، معمولاً مادر می‌تواند بارداری را تا زمان طبیعی زایمان (تا هفته 39-40 بارداری) انجام دهند؛ اما در غیر این صورت، زایمان در هفته 37 بارداری یا حتی زودتر ممکن است صورت گیرد؛ تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.

 

پیشنهاد می‌کنم این مطلب رو بخونی: بیماری‌‌های شایع دوران بارداری که باید آنها را بشناسید!

نتیجه گیری

افزایش مایع دور جنین به معنای افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک در رحم است و ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. این وضعیت در برخی شرایط سلامت مادر و چنین را به خطر می‌اندازد. در صورت شک و تشخیص افزایش آب دور جنین یا پلی هیدرآمنیوس، بهتر است این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا تشخیص دقیق گرفته و برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود.

سئوالات متداول

1. افزایش مایع دور جنین در دوران بارداری چیست؟

افزایش مایع دور جنین به معنای افزایش مقدار مایع‌های حاوی جنین در دوران بارداری است. این مایع‌ها شامل آمنیون، پلاسنتالیکوئید، و سیروئس است که جنین و محیط اطراف جنین را فرا می‌گیرند.

2. آیا افزایش مایع دور جنین عادی است؟

 بله، افزایش مایع دور جنین در ماه دوم و سوم دوران بارداری به طور معمول و عادی است. این افزایش مایع‌ها جهت حمایت از جنین، ایجاد محیط مناسب برای جنین و جلوگیری از فشار ناشی از ضربات برون‌رفت جنین به دیواره رحم است.

3. چه عواملی ممکن است به افزایش مایع دور جنین منجر شوند؟

عواملی مانند تغذیه مناسب مادر، نیاز جنین به مایع، فعالیت پلاسنتا (عضوی که مواد غذایی از مادر به جنین منتقل می‌کند) و چگونگی تخصیص می‌تواند منجر به افزایش مایع دور جنین شوند.